Þjóðlíf - 01.01.1990, Síða 62

VÍSINDI OG TÆKNI
yfirbókaörður háskólans að nafni Georg
von Eckhart, stóðu að baki svindlsins.
Þeir höðu mútað aðstoðarmanni Behring-
ers til að koma „lygasteinunum“, en svo
voru gripirnir kallaðir við réttarhöldin,
fyrir þannig að Behringer rækist á þá.
Þriðji bófinn í svikamyllunni var Hof von
Roderick, barónn að tign, sem hafði séð
um að útbúa falsgripina. Markmið þeirra
félaga var beinlínis að vega að mannorði og
vísindaheiðri Behringers. Þeir sögðu við
réttarhöldin að Behringer væri hrokagikk-
ur sem hefði sýnt þeim fyrirlitningu, og
þeir vildu fyrir hvern mun ná sér niðri á
honum.
Réttarhöldin hreinsuðu nafn Behring-
ers, en Roderick var rekinn frá háskólan-
um. Eckhart, sem sjálfur var afkastamikill
vísindamaður á sviði sagnfræði, lést
skömmu eftir réttarhöldin. Behringer var
áfram við háskólann í Wiirzburg og skrif-
aði á efri árum tvær bækur um læknisfræði
sem þóttu afbragðsgóðar. Lygasteinarnir
vörpuðu skugga á orðstír hans, en hafa í
jarðfræðikennslu oft verið teknir sem
dæmi um mikilvægi þess að undirbyggja
hugmyndir og kenningar með góðum
grunngögnum.
ekktasta blekking steingerfingafræð-
innar er Piltdownmaðurinn, en svo
nefndu menn leifar af frumstæðum apa-
manni sem fundust í Sussex í Englandi
árið 1909. Þegar Darwin gaf út bók sína
um þróun mannsins árið 1871 voru stein-
gerðar leifar frummanna með öllu óþekkt-
ar. Darwin ímyndaði sér forföður mann-
kynsins sem einstakling með stóran heila
en kjálka i líkingu við apa.
8. desember 1912 kynntu lögfræðingur-
inn Charles Dawson og dr. Smith
Woodward frá British Museum Pilt-
downmanninn á fundi vísindamanna í
London. Hér var kominn „týndi hlekkur-
inn“, skapaður eins og eftir fyrirsögn
Darwins. Þessi frumstæði forfaðir manns-
ins hafði hátt enni mannsins en kjálka sem
minnti á mannapa. Hér verður að hafa í
huga að fram að þessu hafði lítt miðað með
leitina að forföður mannsins frá dögum
Darwins. Hollendingurinn Dubois hafði
nokkru áður fundið brot úr höfuðkúpu og
mjaðmarlið Javamannsins (Pitnecant-
hroous erectus, hinn upprétti apamað-
ur), en í illsku yfir að margir mannfræð-
ingar drógu í efa að beinin væru úr frum-
stæðum apamanni hafði hann meinað
öllum aðgang að gögnum sínum. Beina-
leifar Neandertalsmannsins (Homo
Neanderthalensis) höfðu fundist fyrir
þennan tíma, fyrst 1848 í helli í Gibraltar
og síðan 1886 í Belgíu, en þóttu svipa um
of til nútímamanna til að geta talist vera
„týndi hlekkurinn". Neðri kjálki Heidel-
bergsmannsins (Homo Heidelbergensis)
fannst í Þýskalandi árið 1907, en sökum
þess að fleiri bein hafa ekki fundist hefur
alla tíð verið erfitt að flokka hann.
Fundarstaður Piltdownmannsins var
malarnáma við Piltdown í Sussex, þar sem
fundist höfðu beinaleifar dýra frá ísöld.
Fánan þar var talin tilheyra tveim jökul-
skeiðum frá miðhluta ísaldar, eldri fána
frá Gunz og yngri frá Mindel. Dawson,
sem safnaði steingervingum í frístundum
sínum, hafði heimsótt námuna nokkrum
sinnum og beðið verkamenn þar að halda
til haga hugsanlegum beinaleifum er
kynnu að koma í ljós. Piltdownmaðurinn
sem Dawson kynnti vísindaheiminum var
talinn tilheyra yngri fánunni. Beinaleif-
arnar voru hluti hauskúpu og heillegt brot
úr neðri kjálka. Smith Woodward reyndi
að endurskapa höuðkúpuna eftir beina-
leifunum og komst að þeirri niðurstöðu að
stærð heilabúsins væri um 1100 cm3, sem
kom vel heim og saman við heilabú Java-
mannsins.
Mannfræðingurinn Edward Keith var
ósammála rnati Woodwards, og taldi höf-
uðkúpu Piltdownmannsins minna mjög á
kúpu nútímamanna og vera af svipaðri
stærð, eða um 15003. Kjálkinn hins vegar
minnti á bein mannapa, að því fráskildu
að tennur voru sléttar eins og í mönnum.
Woodward gerði ráð fyrir því í endur-
sköpun sinni að augntennur hlytu að hafa
verið hvassar, og ári síðar fannst slík tönn
við Piltdown.
ísindamenn voru ekki á eitt sáttir um
fund Dawsons, og margir töldu ótrú-
legt að hauskúpa og kjálki ættu saman.
Rök Dawsons og Woodwards voru þau að
leifar apa frá kvartertíma hefðu aldrei áður
fundist í Evrópu, og að slit tanna benti til
að hér væri á ferðinni mannvera. Um þessi
atriði var deilt hart í nokkur ár, en eftir að
menn fundu jaxl og fleiri höuðkúpubrot í
Piltdown féllust menn á að kjálki og höf-
uðkúpa væru trúlega af sama einstaklingi.
Piltdownmaðurinn fékk nafn eftir fundar-
manni sínum, Eoanthropus dawsoni, eða
Frummaður Dawsons. Dawson dó árið
1916, og eftir það fundust ekki fleiri beina-
leifar í Piltdown.
En leitin að uppruna mannsins hélt
áfram: I Kína fannst Pekingmaðurinn
(,Sinanthropus peekingensis, seinna kall-
aður Homo erectus pekingensis) á þriðja
áratug aldarinnar, og Von Königswald
fann fleiri beinaleifar sem tengja mátti
Javamanninum. Frá Afríku komu gögn
um Suðurapann (Australopithecus), sem
gerðu Piltdownmanninn enn dularfyllri.
Vitnisburður Suðurapans benti til þess að
þróun mannsins mætti rekja fyrst í gegn-
um tennurnar, og síðar í þróun heilabús-
ins. Fyrirbæri eins og Piltdownmaðurinn
átti engan samastað í þeirri þróunarröð
sem nú byrjaði að sýna sig.
Kenneth Oakley, þekktur mannfræð-
ingur við British Museum, ákvað að end-
urskoða gögnin um Piltdownmanninn til
að fá betri hugmynd um aldur hans með
því að kanna magn flúors í beinunum, og
bera saman við þau fánusamfélög sem
fundust í Piltdown. Þegar bein liggur
grafið í seti tekur það upp flúor frá um-
hverfi sínu. Væru beinin af sama aldri og
yngri fánan í Piltdown ættu þau að hafa
svipað flúormagn. Niðurstöður hans
sýndu að flúormagn Piltdownmannsins
var mikið lægra en flúormagn dýraleif-
anna. það gat einungis þýtt að Piltdown-
maðurinn væri mikið yngri en steingerv-
ingafánan. Hann dró þá ályktun að fánan
væri eldri en 500.000 ára gömul, en Pilt-
downmaðurinn væri vart eldri en 50.000
ára. j
Þetta flækti málin enn frekar, því nú var
Piltdownmaðurinn skyndilega orðinn
jafngamall Neandertalsmanninum og
fyrstu einstaklingum Homo sapiens, eða
Hinum vitiborna manni. Það var ekkert
pláss fyrir Piltdownmanninn á þessu stigi
þróunarinnar. Það var mannfræðingur frá
háskólanum í Oxford, Wiener að nafni,
sem hjó á hnútinn árið 1953, 40 árum eftir
fund Piltdownmannsins: „Imyndið ykkur
hvað hefði leitt af því ef einhver hefði
misst apakjálka í malarnámuna?" spurði
hann. Og eitt leiddi af öðru. Þá hlaut ein-
hver að hafa slípað niður tennur apans,
Piltdownmaðurinn hlaut að vera fölsun.
Síðan hefur Piltdownmaðurinn verið
rannsakaður í bak og fyrir með þeirri
tækni sem nútímavísindi hafa uppá að
bjóða. Bæði höfuðkúpa og kjálki reyndust
vera ung: Höfuðkúpan trúlega frá miðöld-
um, sennilega komin frá Austurafríku, en
kjálkinn reyndist vera af órangútan. Bein-
unum hafði verið dýft í kalíumbíkrómat
lausn til að þau virtust eldri. Það var ekki
bara Piltdownmaðurinn sem var falsaður;
dýraleifarnar frá Piltdown voru blanda
steingervinga frá ýmsum heimshornum,
sem höfðu verið lögð í malarnámuna.
Hluti beinanna kom frá Englandi en önn-
ur komu frá Möltu og Afríku.
Þeirri spurningu er enn ósvarað hver
standi að baki svindlinu. Allir máls-
aðilar voru fyrir löngu látnir þegar svindl-
ið var afhjúpað. Dawson er efstur á lista
sakborninga. Hann fann beinin, og hon-
62 ÞJÓÐLÍF