Þjóðlíf - 01.01.1990, Blaðsíða 67

Islensk náttúra er
v/ða fábreytt og
snauð en auður
hennar er fegurð og
hreinleiki.
Kísilsýra
vinnur
gegn
surs regns
Margir binda vonir við nýtt
efni sem gæti komið að not-
um í baráttunni við súrt regn,
sem mengað hefur vötn og
valdið fiskidauða. Kísilsýra
er efnið.
Súrt regn hefur eytt lífi í
þúsundum vatna í Evrópu og
víðar. Reynt hefur verið að
bjarga fiski í vötnunum með
því að bera kalk í þau en það
hefur borið lítinn árangur og
reynst skammvinn lausn. Nú
hefur fundist ný aðferð sem
virðist ætla að koma að tals-
verðum notum í baráttunni.
Hún felst í því að bæta kísil-
sýru í vömin í stað kalks.
Þetta virðist alveg út í hött,
að vinna gegn áhrifum sýru
með því að bæta við annarri
sýru! Skýringin á þessu er sú
að það er í raun ekki sýran sjálf
í súra regninu sem eyðir fiski-
lífi vatnanna heldur er það ál
sem skolast úr jarðveginum
fyrir tilstilli súrs regns og hafn-
ar í vötnunum. Álið sest í tálkn
fiskanna, dregur úr súrefnis-
upptöku og fiskarnir kafna.
I tilraun sem gerð var á Eng-
landi var laxi sleppt í ker með
vatni sem hafði sömu efnasam-
setningu og ríkir í dauðum
vötnum. Laxinn drapst allur
nær samstundis. Því næst var
kísilsýru bætt í kerin og laxi
sleppt í þau. Hann synti þar
um við hestaheilsu og kenndi
sér einskis meins.
Líkleg skýring á þessu er sú
að kísilsýran bindur álið áður
en það nær að setjast í tálknin.
Næstu skref verða þau að
kanna hve mikið af kísilsýru
þarf að setja í dauð vötn til að
endurreisa fiskistofna og hvort
þetta muni reynast auðveldari,
Helmingur jarðarbúa sækir
eldsneyti í skóga og kjarr, og
með aukinni fólksfjölgun hef-
ur gengið á skógana og land-
eyðing orðið sem aldrei fyrr.
Nokkrar vonir standa til
þess að sívaxandi þörf fyrir
eldsneyti megi a.m.k. að
nokkru leyti uppfylla með því
að rækta í þessu skyni fljót-
sprottnar trjátegundir. Menn
líta nú hýru auga tröllatré
(Eucalyptus) frá Ástralíu.
Sumar tegundir þessarar ætt-
kvíslar eru afar fljótsprottnar
Nú hefur verið fundinn upp
kúlupenni sem á væntanlega
eftir að stytta blindum stund-
ir. Hann smitar sérstöku bleki
sem er með örsmáar agnir í
þykkni. Þegar skrifað er með
pennanum myndar hann upp-
ódýrari og varanlegri lausn en
að kalka vötnin eða að stemma
stigu við menguninni. Síðast-
nefnda lausnin er augljóslega
æskilegust en hún er seinvirk
og erfið því hún krefst fjöl-
þjóðlegs átaks og samvinnu.
og þrífast víða með ágætum,
jafnvel í rýru og þurru landi.
Þau ná allt að 30 m hæð á átta
árum og af einum hektara
skógar má fá 150 rúmmetra af
brenni. Að auki má vinna úr
timbrinu olíur til iðnaðar.
Þessi tré hafa jafnframt
reynst góð vörn gegn jarðvegs-
eyðingu því að rótarkerfi
þeirra veldur því að regnvatn
rennur síður brott á yfirborði
en hripar niður í jarðveginn og
eykur grósku plantna.
hleypta, varanlega stafi og
blindir geta lesið þá eins og um
venjulegt blindraletur væri að
ræða. Uppfinningamaðurinn
er franskur kennari og blindir
menn sem hafa reynt pennann
hafa tekið honum fagnandi.
Vitaskuldir
í ferð Voyagers 2. um sólk-
erfið uppgötvuðust m.a.
tíu ný tungl Úranusar. Þau
hafa nú hlotið nöfn sem
fengin eru úr verkum
Shakespeares og Popes.
þau heita Puck, Portía, Jú-
líetta, Kressída, Rósalind,
Belinda, Desdemóna, Kor-
delía, Ófelía og Bíanka.
★★
Flóðhesturinn er nánasti
ættingi hvala á landi. Talið
er að þróunarleiðir þessara
ættingja hafi skilist fyrir
um 60 milljónum ára.
★★
Venjulegt matarsalt, nat-
ríumklóríð, er mikilvæg-
asta saltið í höfunum. Auk
þess finnast 53 önnur sölt í
sjó en þau eru öll í miklu
minni mæli.
★★
Þegar kondór hefur tekið
flugið getur hann svifið allt
að 100 km án þess að blaka
vængjum.
0
Nýr orkugjafi fyrir
fátækar þjóðir
Kúlupenni sem
skrifar blindraletur
ÞJÓÐLÍF 67