Frjáls verslun - 01.01.2014, Side 33

FRJÁLS VERSLUN 1. 2014 33
F
élagið hefur gjarnan
verið nefnt Óskabarn
þjóð arinnar enda
var stofnun þess
álitin leggja sitt á
lóð ar skálarnar í sjálfstæðisbar ­
áttu íslensku þjóðarinnar. Á
stofn árinu varð Eimskip þegar
alþjóðlegt flutningafyrirtæki með
samstarfsaðila víðs vegar um
veröldina. Hin sögulega tilkoma
Eimskipafélagsins blés mönnum
kraft og bjartsýni í brjóst. Frá
upphafi naut fyrirtækið eindæma
velvilja og þessum tímamót um
þjóðarinnar fylgdu miklar eftir ­
vænt ingar.
Með stofnun Eimskipafélagsins
tók íslenska þjóðin í eigin hend­
ur samgöngur og flutninga til
landsins og frá og var því ekki
lengur háð öðrum þjóðum líkt og
raunin hafði verið um aldir. Hin
gríðarlega þátttaka almennings
í hlutafjárútboði félagsins á
árunum 1914 til 1917 var þáttur
í þeirri þjóðlegu vakningu sem
leiddi til fullveldisins 1918 og
stofnunar lýðveldis 1944. Því var
einlægt heitið sem almenningur
gaf Eimskipafélgi Íslands í upp ­
hafi: „Óskabarn þjóðarinnar“, og
endurspeglaði ánægju og stolt
landsmanna.
Sagan í stiklum
Framtíðin blasti björt við Eim ­
skipa félagsmönnum og stuðn ­
ings neti þeirra, strax í árdaga
fyrir tækisins. Í fyrri heimsstyrjöld ­
inni hóf Eimskip siglingar en það
reyndist ómetanlegur þáttur í
því að fyrirbyggja að upp kæmi
skortur á nauðsynjavörum, sem
ella hefði getað orðið raunin. Í
síðari heimsstyrjöldinni drógu
erlend skipafélög sig í hlé og
hefði sigið á ógæfuhliðina hjá
þjóðinni án siglinga Eimskipa ­
félagsins vestur um haf. Þann ig
varð saga Eimskips sam ofin
þjóðarsögunni, eins og Guð ­
mundur Magnússon orðar það í
bók sinni: Eimskipafélag Íslands
í 100 ár. Bókin, sem er saga
félagsins, er að stofni til byggð
á bókinni Eimskip, frá upphafi til
nútíma, sem kom út 1988. Í bók
Guðmundar er sagt mun ítarlegar
frá fjölbreyttri sögu félagins og
nær hún allt fram til ársins 2013.
Í dag er Eimskipafélag Íslands
einnar aldar gamalt og því með
elstu starfandi fyrirtækjum lands ­
ins. Saga félagsins er samofin
þjóðarsögunni og hef ur því
mikla sérstöðu meðal atvinnu ­
fyrir tækja.
bjargvættur í styrjalda­
umróti
Mikilvægi Eimskipafélagsins
fyrir hina íslensku þjóð kom svo
sannarlega í ljós í heimsstyrj öld ­
unum á síðustu öld þegar erlend
skipafélög hættu sigl ing um
hingað til lands. Eimskip hóf
siglingar til Bandaríkjanna í fyrri
heimsstyrjöldinni en þær sigl­
ingar komu í veg fyrir alvarlegan
skort á ýmsum nauð synjavörum
í landinu. Veturinn 1939­1940,
eða í upphafi síðari heimsstyrj­
ald ar, sannað ist enn hversu
ómetanlega þýð ingu félagið
hafði fyrir aðdrátt nauð synja til
landsins. Þegar erlendu skipa ­
félögin drógu sig í hlé komu
Ameríkusiglingar Eim skipa fé ­
lags ins í veg fyrir að á Íslandi
skapaðist vandræðaástand.
Eimskipafélagið var stofnað
sem hlutafélag. Í raun var félagið
það sem kallað er þjóðþrifa ­
fyrirtæki. Það var stofnað til að
gera gagn en ekki til að skapa
eigendum sínum, hluthöfunum,
sérstakan fjárhagslegan ágóða.
Fyrstu áratugina sem félagið
starfaði var það einmitt í senn
styrkleiki og veikleiki Eimskipa ­
félagsins. Styrkurinn fólst í hinni
miklu samstöðu almenn ings um
að leggja peninga í fyrirtækið,
eiga viðskipti við það og styðja
með margvíslegum hætti, á
erfið leikatímum. Það var hins
veg ar snúið viðfangs að snemma
voru gerðar margvís legar kröfur
um þjónustu sem gat verið
vandkvæðum bundið að inna
af hendi og var á stundum
ósam rýmanleg eðlilegum rekstri
félagsins. Ekki mátti aðeins
hafa hagkvæmni og arðsemi að
leiðar ljósi.
nútíminn vill upp á dekk
Þegar fram liðu stundir lagaði
Eimskipafélagið sig að nútíma ­
kröfum til fyrirtækja. Almenn og
sértæk tækniþróun hafði einnig
mikil áhrif og tilkoma gáma og
tölva byltu fullkomlega flutn inga ­
starfseminni.
Í byrjun níunda áratugarins
mörkuðu stjórnendur Eim skipa ­
félagsins nýja flutningastefnu en
þá var lögð áhersla á að félagið
annaðist alhliða vöruflutninga,
ekki aðeins með skipum frá
einni höfn til annarrar, heldur
einnig land­ og loftleiðis. Þetta
tengdist þeim breytingum sem
urðu til fyrir tilstuðlan gámanna,
sem enn í dag eru hinir stöðluðu
einingaflutningar. Skipin töldust
nú til eins hlekks af mörgum
í sjálfri flutningakeðjunni. Á
tíunda áratugnum hóf fé lag­
ið svo markvissa þátttöku á
inn lendum hlutabréfamarkaði.
Hug myndin byggðist á því að
dreifa áhættu flutningastarfsem­
innar. Fjárfestingarstarfsemin
reyndist árangursrík en um leið
var hún mjög umdeild. Þótti
sumum Eimskipafélagið vera
orð ið of fyrirferðarmikið í íslensku
þjóð félagi og þessar deilur juk ust
þegar félagið var orðið eig andi
að nokkrum stærstu út gerðar ­
fyrirtækjum landsins, við upphaf
þessarar aldar.
Eigendaskipti og
stefnu breytingar
Deilurnar um stöðu og stefnu
Eimskipafélagsins voru rótin
að eigendaskiptum á félaginu
haustið 2003. Athafnamennirnir
Björgólfur Guðmundsson og
Björgólfur Thor Björgólfsson,
sem þá höfðu nýlega eignast
Landsbankann, náðu yfirráðum
yfir Eimskipafélaginu. Feðgarn­
ir breyttu starfsemi félagsins
og seldu einstakar einingar
rekstrarins. Yfirlýst markmið
var að Eimskipafélagið einbeitti
sér framvegis að flutningastarf­
semi. Árið 2005 seldu þeir
viðskiptafélaga sínum, Magnúsi
Þorsteinssyni, Eimskipafélagið
og innlimaði hann það í eignar­
haldsfélag sitt Avion Group
sem sinnti bæði flugrekstri
Afmælisgestir fjölmenntu á afmælistónleikana í Hörpu.