Listin að lifa - 01.03.2004, Blaðsíða 54

Greiðslur almannatrygginga
samanbornar við þróun lágmarkslauna, launavísitölu, verðlags og áhrif tekjuskatta
Hér er ætlunin að sýna þróun greiðslna almannatrygginga
(ellilífeyrir, tekjutrygging og eingreiðslur) frá árinu 1990, í
samanburði við þróun lágmarkslauna á sama tíma. Einnig þró-
un launa almennt, mælt með launavísitölu. Þróun tekjuskatta
er skoðuð og loks áhrif þeirra og verðlags á þróun bótanna.
Tekið er dæmi um þróun tekjuskatta fyrir 70 ára og eldri á
ofangreindu tímabili til að sýna fram á að tekjuskattar hafa
hækkað á þessum árum, einkum á lægri tekjum. Þetta gerist
vegna þess að skattleysismörk hafa ekki hækkað í takt við
verðlag eða laun svo að í raun er greiddur skattur af stærri
hluta tekna en áður.
Til að skoða dæmi um kaupmátt ráðstöfunartekna (tekjur
umfram verðlagshækkanir eftir tekjuskatta) er tekið dæmi
af ellilífeyrisþega með óskertan grunnlífeyri og tekjutrygg-
ingu og engan tekjutryggingarauka, en greiðslur úr lífeyr-
issjóði, svo að hann hefur samtals 110.500 kr. á mánuði
árið 2004. Sjáum þróunina hjá honum árin 1990-2004.
Þróun kaupmáttar ráðstöfunartekna hans er síðan borin
saman við þróun kaupmáttar ráðstöfunartekna m.v. þróun
launa (launavísitölu), sjá síðasta línurit.
1. Greiðslur almannatrygginga hafa hækkað umfram
verðlag, en ekki í líkingu við hækkun lágmarkslauna
eða launa almennt.
Ellilífeyrir, tekjutrygging og eingreiðslur miðað við þróun launavísitölu,
lágmarkslauna og eingreiðslna 1990-2004.
Ár Samtals Grunnl.,tekjutr., & eingreiðslur Ef grunnl. og tekjutr. eins og launavísit. Mismunur Efgrunnl. og tekjutr. eins og lágmarkslaun Mismunur
1990 32.461 32.461 32.461
1991 35.292 35.173 -119 34.300 -992
1992 36.292 36.208 -84 36.701 409
1993 37.546 36.711 -835 36.943 -603
1994 37.334 37.158 -176 37.328 -6
1995 38.436 38.836 400 39.611 1.175
1996 39.987 41.324 1.337 42.185 2.198
1997 41.553 43.561 2.008 47.756 6.203
1998 44.106 47.643 3.537 56.183 12.077
1999 46.697 50.886 4.189 56.260 9.563
2000 49.112 54.269 5.157 58.515 9.403
2001 51.423 59.078 7.655 69.034 17.611
2002 55.794 63.300 7.506 72.970 17.176
2003 60.734 66.851 6.117 75.352 14.618
2004* 64.640 69.703 5.063 78.747 14.107
*Getið er til um lágmarkslaun 2004 þar sem samningum er ólokið. Kröfur
Starfsgreina- og Flóabandalagsins eru 93.000 kr og 4-5% hækkun strax, þ.e.
í 97.189 kr (ef 4,5%) og gert ráð fyrir sömu hækkun orlofs- og desember-
bóta. Fyrir launavísitölu er miðað er við spá Seðlabanka Islands um 4,25%
hækkun launa og 2,2% hækkun verðlags milli meðaltals 2003 og 2004.
Framangreind tafla sýnir þróun greiðslna almannatrygginga
(grunnlífeyris, tekjutryggingar og eingreiðslu) miðað við
þróun launavísitölu og svo þróun lágmarkslauna með ein-
greiðslum.
Sjá má á töflunni að þróun bótanna er mjög í takt við
hækkun launavísitölu og lágmarkslauna til ársins 1995,
enda fylgdu bæturnar þróun lágmarkslauna verkamanna á
þessum árum. Með lögum frá 21. desember 1995 rofna
þessi tengsl greiðslnanna við þróun lágmarkslauna, enda
má sjá á töflunni að gliðnun eykst ár frá ári allt til
2001/2002.
Árið 2002 ætti lífeyrir almannatrygginga að vera 17.176 kr.
hærri á mánuði, ef hann hefði hækkað í takt við lágmarks-
launin eins og hann gerði áður. Ef þróun launavísitölu hefði
verið fylgt væru þessar bætur 7.506 kr. hærri á mánuði. Þó
virðist hafa tekist í tvö ár, 2003 og 2004, að stöðva aukn-
ingu á þessurn mismun vegna samkomulags sem gert var
við stjómvöld í lok árs 2002. Nú ættu þessar bætur að vera
kr. 14.107 hærri á mánuði, ef þær hefðu fylgt þróun lág-
markslauna.
Línuritið hér á eftir sýnir þróun kaupmáttar almannatrygg-
ingagreiðslna frá 1990 til 2004 með vísitölu 1990=100,
borið saman við þróun kaupmáttar lágmarkslauna. Þróunin
er mjög álíka fyrstu árin allt til 1996 þegar dregur í sundur.
Þó má sjá að á þessum árum hefur kaupmáttur bótanna
hækkað um 24,8% með mestu hækkun í lok tímabilsins. Á
sama tíma hefur kaupmáttur lágmarkslauna hinsvegar
hækkað mikið meira eða um 51,9%. Mestu hækkanirnar
eru í kjölfar samninganna 1997 og 2001.
2. Skattar hafa hækkað - einkum á lægri tekjur
Tekjuskattar hafa hækkað frá árinu 1990, sérstaklega á
lægri tekjuflokkana vegna þess að fólk greiðir skatta af
stærri hluta tekna sinna en áður. Tekjuskattar eru greiddir af
54