Fréttatíminn - 13.03.2015, Blaðsíða 30

30 viðtal Helgin 13.-15. mars 2015
Grét vegna
ofskynjana
Súsanna Sif Jónsdóttir er með geðhvörf og hefur verið edrú í
þrjú ár eftir mikla fíkniefnaneyslu. Hún var í viðtölum hjá BUGL
frá 8 ára aldri en var komin í dagneyslu á örvandi efnum á
meðan hún var enn í grunnskóla. Súsanna gagnrýnir það úr-
ræðaleysi sem blasir við ungu fólki með tvíþættan vanda. Hún
klippir út minningargreinar um vini og kunningja – ungt fólk
sem hefur ekki tekist að fóta sig í lífinu – en bara á síðasta ári
missti hún fjóra.
É g er enn svolítið ónýt eftir síðasta ár. Það voru óvenju margir sem ég þekkti sem
dóu í fyrra,“ segir Súsanna Sif Jóns-
dóttir, 23 ára fíkill í bata sem enn-
fremur er með geðhvörf. Hún til-
heyrir hópi ungmenna sem glíma
við það sem kallast tvíþættur vandi,
er með bæði fíknisjúkdóm og geð-
sjúkdóm. Súsanna bendir mér á
útklipptar minningargreinar sem
hún er með uppi á vegg í stofunni
hjá sér. „Ég er með fleiri úti í bíl. Ég
keypti stóran ramma fyrir þær til
að halda þessu öllu saman.“ Fjög-
ur ungmenni sem hún þekkti létu
lífið á síðasta ári; ungir fíklar, ungt
fólk með geðraskanir og ungmenni
með tvíþættan vanda. Tvö þeirra
frömdu sjálfsvíg en þau höfðu bæði
leitað sér aðstoðar vegna geðrænna
vandamála sinna. Hin tvö létust lík-
lega bæði vegna fíkniefnaneyslu,
en annað þeirra var ung stúlka sem
lést í svefni. Hún var rétt komin á
menntaskólaaldur og hafði verið í
harðri neyslu.“
Í dagneyslu á örvandi efnum í
grunnskóla
Súsanna fór í sitt fyrsta viðtal á
Barna- og unglingageðdeild Land-
spítalans, BUGL, aðeins 8 ára göm-
ul. „Ég hef alltaf verið mikill hrak-
fallabálkur og sjö ára var ég búin
að brjóta í mér flest bein. Starfsfólk
barnaverndarnefndar velti fyrir sér
hvort ég væri jafnvel að slasa mig
viljandi og ég var send í greiningar-
viðtal. Í ljós kom að vegna vefjagigt-
ar þurfti mjög lítið til að ég brotnaði
og var ekki að gera þetta viljandi.
Stuttu seinna fór ég að vera mjög
döpur og var reglulega í viðtölum á
BUGL þar til ég var 16 ára. Snemma
kom upp grunur um að ég væri með
geðhvörf en ég fékk ekki formlega
greiningu fyrr en ég var 19 ára. Það
spilaði líka inn í að ég var í neyslu og
því erfitt að greina mig rétt,“ segir
hún.
Súsanna var tólf ára gömul þeg-
ar hún man fyrst eftir að hana hafi
langað til að deyja. „Það þurfti af-
skaplega lítið til að raska tilfinn-
ingum mínum. Ég var ofsaglöð
einn daginn en þann næsta langaði
mig að drepa mig. Það þurfti ekki
meira til en að vinkona mín talaði
illa um mig eða ég hætti með kær-
astanum og mig langaði að deyja.
Ég var sett á þunglyndislyf en þau
virkuðu ekki. Tólf ára byrjaði ég
líka að drekka og stuttu seinna var
ég farin að neyta kannabis. Ég var
síðan komin í dagneyslu á örvandi
efnum áður en ég byrjaði í mennta-
skóla.“
Hún byrjaði snemma að vinna og
beitti ýmsum brögðum til að fjár-
magna neysluna. „Þrettán ára fór ég
að vinna í Krónunni og stal þar síg-
arettukartonum sem ég skipti fyrir
kannabis. Þetta komst upp og ég var
rekin. Þá fór ég að vinna á Burger
King og Subway á sama tíma. Ég
var orðin amfetamínfíkill og tók
stundum í röð eina vakt á Subway,
eina vakt á Burger King og aðra
á Subway. Amfetamínið hélt mér
gangandi. Sextán ára var ég farin að
selja eiturlyf en ég var alltaf blönk.
Fíkill að selja eiturlyf er eins og api
að selja banana. Þetta bara hverfur
og ég missti stjórn á öllu.“
Með glóðarauga á báðum
Þann 3. mars síðastliðinn var Sús-
anna búin að vera edrú í 3 ár en hún
fór nokkrum sinnum í meðferð áður
en takmarkið náðist. „Í eitt skiptið
var ég búin að vera vakandi í tvær
vikur og vissi ekki lengur hvað fólk-
ið í kring um mig hét. Ég endaði í
bílnum mínum við bensínstöðina
ÓB í Knarrarvogi þar sem ég talaði
3x15
Kolvetnaskert,
próteinríkt og fitulaust
Hentar
fyrir LKL
mataræði
H
VÍ
TA
H
Ú
SI
Ð
/
S
ÍA
við sjálfa mig klukkutímum saman
og grét yfir því hvað ég hefði keyrt
yfir mikið af litlum dýrum, sem var
samt bara ímyndun og ofskynjanir,“
segir hún og ég spyr hvort hún hafi
oft keyrt undir áhrifum: „Áður en
ég varð edrú keyrði ég varla nema
undir áhrifum. Mér finnst það öm-
urlegt og ég vissi alveg að það var
rangt en samt gerði ég það. Sem
betur fer slasaði ég aldrei neinn.“
Í öllu rússinu hafði Súsanna
þarna rænu á að hringja í mömmu
sína sem hringdi svo á lögregluna.
„Mamma fór svo með mig heim,
hún þurfti að baða mig og klæða
mig og ég svaf í þrjá daga. Ég var
með glóðarauga á báðum augum og
bólginn munn en ég veit ekki hvað
gerðist. Mamma og pabbi halda enn
þann dag í dag að ég hafi verið lam-
in en ég bara veit ekki hvað gerðist.
Það er mjög óþægilegt að vita það
ekki.“
Súsanna vaknaði því næst á Vogi
og var edrú í nokkrar vikur. „Ég
reyndi að vera edrú en ég reyndi
líka endurtekið að drepa mig. Það
þurfti að dæla upp úr mér lyfjum
sem ég tók til að deyja og eins furðu-
lega og það hljómar þá held ég að
það hafi bjargað lífi mínu tímabund-
ið að fara aftur í neyslu. Ég hætti þá
þessum sjálfsvígstilraunum. Mér
leið illa og ekkert gat lagað það, og
neyslan fyllti upp í tómarúmið. Það
bjargaði mér síðan aftur þegar mér
tókst að verða edrú og ég fór í þá
andlegu vinnu sem þurfti til.
Súsanna hafði verið á biðlista eftir
meðferð í tvo mánuði en fékk hvergi
inni þegar hún ákvað að taka málin
í sínar hendur. „Ég hringdi í nokkra
aðila sem ég þekkti sem voru edrú
og bað þá um að koma með mér í
sumarbústað. Ég sagðist vilja vera
edrú en lagði ekki í það ein. Þau
komu með mér yfir helgi þar sem
ég tók út fráhvörfin í heita pottinum
og þau lásu fyrir mig úr 12-spora
bók. Þegar við komum aftur í bæ-
inn fór ég strax í 12-spora vinnu,“
segir Súsanna sem hefur verið edrú
síðan.
Þarf kynjaskipta meðferð
Þrátt fyrir að vera edrú glímir Sús-
anna enn við geðhvörfin. „Ég er á
fjórum tegundum af lyfjum en þau
hjálpa mér bara að halda tengslum
við raunveruleikann. Ég er núna
búin að vera í maníu í þrjá daga og
svaf bara í tvo tíma í nótt. Ég verð
ekki þunglynd nema kannski einu
sinni í mánuði. Ég hef verið spurð
hvort ég sé ofvirk en manían verður
til þess að ég er mjög framkvæmda-
glöð. Kærastinn minn hjálpar mér
að halda mig á jörðinni og bendir
mér á þegar ég fer yfir strikið. Í gær
ákvað ég að skrifa bók en í dag fatt-
aði ég svo að það væri óraunhæft
því ég get ekki einu sinni lesið bók.
Í maníu skrái ég mig á námskeið og
ætla að læra allt, ég kaupi húsgögn
og eyði öllum peningunum mínum.“
Súsanna er afar gagnrýnin á það
úrræðaleysi sem blasir við ung-
mennum með tvíþættan vandar.
Teigur, sem er starfræktur innan
geðdeildar Landspítalans, er fyrir
þá sem eru orðnir 18 ára en ekkert
er sérstaklega fyrir yngra fólk með
bæði fíknivanda og geðsjúkdóma.
„Það er allt of mikið af yngri krökk-
um sem hafa engan stað til að fara
á,“ segir hún og gagnrýnir einnig að
meðferð á Vogi sé ekki kynjaskipt.
„Ég þekki fjölda dæma um að
ungar stelpur hafi þar kynnst mönn-
um sem eru miklu eldri en þær
og þeir leita svo eftir að vera með
þeim þegar meðferð lýkur. Þetta
eru brotnar stelpur sem leita jafn-
vel eftir öryggi hjá eldri mönnum.
Ein vinkona mín kynntist manni á
Vogi sem var 20 árum eldri en hún.
Hún fór svo á Vík en hann á Staðar-
fell í eftirmeðferð. Þegar þau komu
út var hann búinn að kaupa trúlof-
unarhring handa henni, húsgögn
og barnavagn handa barninu henn-
ar og hún bara þorði ekki að segja
nei við hann. Svo fór hann aftur í
neyslu og hún féll líka. Ekki að það
hafi verið honum að kenna en þetta
var ekki besti félagsskapurinn fyrir
hana.
Það sem vantar fyrir þetta unga
fólk er líka úrræði þegar það kemur
úr meðferð í staðinn fyrir að það fari
bara beint aftur í sama skólann, í
sama félagsskapinn,“ segir hún
en Súsanna gat nýtt sér verkefnið
Grettistak hjá Reykjavíkurborg sem
miðar að því að endurhæfa þá sem
hafa átt við langvarandi vímuefna-
vanda. „Ég held að ég væri ekki
edrú ef ég hefði ekki fengið þessa
endurhæfingu en þetta er bara í
boði fyrir 18 ára og eldri.“
Erla Hlynsdóttir
erla@frettatiminn.is
Súsanna Sif Jónsdóttir hefur verið edrú í þrjú ár en hún glímir ennfremur við geðhvörf. Hún tilheyrir því hópi ungs fólks með
tvíþættan vanda; fíknisjúkdóm og geðsjúkdóm. Mynd/Hari
Ég var ofsa­
glöð einn
daginn en
þann næsta
langaði mig
að drepa mig.