Fréttatíminn - 17.04.2015, Blaðsíða 12

„Helvítis útlendingarnir“
F jöldi innflytjenda á Íslandi hefur tvöfaldast á síðastliðn-um áratug og nú telur þessi
vaxandi hópur 8,4% landsmanna.
Rannsóknir hafa sýnt að meðallaun
þessa fólks eru lægri en Íslendinga
og að menntun þeirra nýtist þeim
illa hér á landi. Erla S. Kristjáns-
dóttir, doktor í þverfaglegri aðlög-
un, og Þóra Christianssen, doktor í
samskiptum, hafa nýlokið við rann-
sókn á samningsstöðu útlendinga
með háskólamenntun á íslenskum
vinnumarkaði. „Af einhverjum
ástæðum er menntun útlendinga
ekki að nýtast þeim á Íslandi og
þess vegna fannst okkur áhugavert
að skoða hvernig þetta fólk upplifir
sína samningsstöðu,“ segir Þóra.
„Af hverju er það með lægri laun
og af hverju nýtist menntun þess
ekki í starfi? Er það ekki með neinar
kröfur eða treystir það sér ekki til
að koma með kröfur? Eða fær það
ekki tækifæri til þess?“
Tungumálið og tengslanetið
Niðurstöður þeirra styðja niðurstöð-
ur fyrri rannsókna. Það sem hamlar
innflytjendum við að komast áfram
á íslenskum vinnumarkaði er fyrst
og fremst tungumálið og skortur á
tengslaneti. Þeirra rannsókn sýn-
ir að það eru líka þessi atriði sem
hamla menntuðum útlendingum
þegar kemur að því að semja um
laun. „Tengslanetið er mjög mikil-
vægt til að komast að því hvað eru
eðlileg laun og margir nefna hversu
gott sé að hafa stéttarfélögin. En
taxtinn er eitt og hann segir hvað
lágmarkið er, en svo semur fólk
vanalega um hærri laun. En það
heldur kannski að allir séu að fá
lágmarkslaunin og sættir sig því
við þau, eða þorir ekki biðja um
launahækkun af ótta við að missa
starfið,“ segir Þóra. „Fólk sem upp-
lifir sig í veikri stöðu semur síður
um laun.“
„Varðandi tungumálið þá er ég
hjartanlega sammála því að fólk
sem kemur til landsins ætti að
leggja sig fram við að læra íslensku.
En fólkið í þessari rannsókn er ráð-
ið til Íslands vegna hæfni sinnar en
samt sem áður er ekkert komið til
móts við það. Viðmælendur nefndu
starfsmannafundi oft sem dæmi,
en þeir fara alltaf fram á íslensku,“
segir Erla.
Pólverjar hljóta að vinna við
fiskvinnslu
Rannsóknin ýtir líka undir það sem
áður hefur komið fram í rannsókn-
um, að við erum full af fyrirfram
gefnum hugmyndum um útlendinga.
Það birtist meðal annars í því að við
gefum okkur það að Pólverjar vinni
almennt við fiskvinnslu. „Í rannsókn-
inni ræddum við einungis við mennt-
að fólk og þeirra á meðal eru aðilar
sem hafa gefist upp á því að vinna
hér því þeir sjá ekki fram á að geta
nokkurn tíma náð að komast áfram
í starfi. Það er ekki í boði að komast
áfram því það er fyrst og fremst litið
á þetta fólk sem útlendinga. Og það
kemur aftur og aftur fram í viðtöl-
unum að íslenska orðið „útlending-
ur“ er niðurlægjandi skammaryrði
í þeirra eyrum og nokkur þeirra
höfðu orðið vör við að vera kölluð
„helvítis útlendingar“. Útlendingar
upplifa það líka að þeim er haldið á
tánum og látnir finna að þeir eigi að
vera þakklátir fyrir að hafa starf því
heima hjá þeim bjóðist nú örugglega
ekkert betra,“ segir Þóra.
Vannýttur mannauður
Þær segja íslenska atvinnurekendur
geta dregið lærdóm af niðurstöðun-
um. „Það er mjög mikilvægt þegar
nýr starfskraftur er ráðinn að tekin
sé umræða um hvað manneskjan hafi
fram að færa, að hennar þekking sé
örugglega nýtt til fulls,“ segir Þóra.
„Svo er líka mikilvægt að það fari
fram opin umræða um menningar-
legan mismun á vinnustöðum,“ segir
Erla og bætir því við að mikilvægt sé
að eyða ranghugmyndum.
„Íslendingar gera sér oft þær rang-
hugmyndir að hingað komi fólk til
þess að liggja á atvinnuleysisbótum.
En það er að sjálfsögðu ekki þannig.
Hér er fullt af fólki sem hefur bæði
menntun og metnað og vill búa hér
frekar en annarsstaðar en fær samt
ekki sömu tækifæri og Íslendingar.
Það er auðvitað algjör synd að nýta
ekki alla þá þekkingu sem þetta
fólk er að koma með inn í okkar litla
land,“ segir Erla.
„Á sama tíma er maður að heyra að
það sem standi íslenskum fyrirtækj-
um fyrir þrifum á erlendum markaði,
sé skortur á þekkingu og tengslaneti,
vanþekking á því hvernig best sé að
koma sér inn á markaðina,“ segir
Þóra. „En svo erum við með fullt af
fólki hér, með þekkingu, sem við
kunnum ekki heldur að nýta okkur.“
Þóra og Erla munu kynna niður-
stöður sínar á Vorráðstefnu Við-
skiptafræðistofnunar Háskóla Ís-
lands næstkomandi þriðjudag, 21.
apríl. Þær munu einnig kynna niður-
stöður sínar á menningarfræði-ráð-
stefnunni „SIETAREUROPA“ í Val-
encia á Spáni í maí.
Halla Harðardóttir
halla@frettatiminn.isVÍKURHVARF 6 • 203 KÓPAVOGUR • SÍMI 557 7720 • WWW.VIKURVERK.IS
Í Adria 2015 línunni ættir þú að finna fullkomið hjólhýsi fyrir þig.
Fallega hönnuð og margverðlaunuð hjólhýsi framleidd með
gæði og nýjungar að leiðarljósi.
Verð frá 2.995.000
Hvert ætlar þú í sumar?
Opið um helgar frá
klukkan 12 til 16
Útlendingar á Íslandi vinna meira og eru með lægri laun en Íslendingar og menntun þeirra
nýtist þeim ekki í starfi. Erla S. Kristjánsdóttir og Þóra Christiansen, sem hafa nýlokið rannsókn
á samningsstöðu útlendinga á íslenskum vinnumarkaði, segja vannýtt tækifæri felast í þessum
mikla mannauði. Rannsóknin sýnir að það sem helst hamlar innflytjendum þegar kemur að því
að semja á vinnumarkaði er tungumálið, skortur á tengslaneti og fordómar. Í rannsókninni kemur
einnig fram að útlendingar á Íslandi upplifa orðið „útlendingur“ sem mun gildishlaðnara orð en
enska orðið „foreigner“. Hér sé orðið niðurlægjandi skammaryrði.
Erla S. Kristjáns-
dóttir og Þóra
Christiansen, sem
báðar kenna og
stunda rannsóknir
við Háskóla Ís-
lands, eru mennt-
aðar í samskiptum.
Þær ákváðu að
skoða hvernig
samningsstaða
menntaðra útlend-
inga á íslenskum
vinnumarkaði væri.
Í ljós kom að sam-
skiptaerfiðleikar
vegna tungumáls-
ins, fordómar og
lélegt tengslanet
mynda valdaójafn-
vægi sem gerir það
að verkum að fólk
semur síður um
laun.
Mynd/Hari.
12 viðtal Helgin 17.-19. apríl 2015