Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.02.2007, Side 81

Frjáls verslun - 01.02.2007, Side 81
F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 7 81 A f hverju fá sumir oft kvef en aðrir ekki? Af hverju fær einn reyk-ingamaður lungnakrabbamein en annar ekki? Hvað er það sem ræður því að maður sem æfir reglulega, heldur sig í kjörþyngd og gætir vel að mataræðinu er með of hátt kólesteról í blóði á meðan nágranni hans, sem lifir á ruslfæði, er a.m.k. 30 kg of þungur og hreyfir sig helst út í bíl, er með kólesterolið innan eðlilegra marka? Allt það sem að ofan er talið og meira til er fólgið í starfrófi erfðaefnisins ATCG, sem raðast saman í gríðar- langar keðjur í frumum okkar. Erfðaefnið gengur í daglegu tali undir heitinu DNA (Deoxyribonucleic acid) og þekking á því fer stöðugt vaxandi. Talið er að um einn af hverjum tólf allra manna (tölur frá USA) fái einhvern tíma á ævinni sjaldgæfan sjúkdóm sem margir eru með erfðafræðilega orsök og stafa af breyttu geni eða genum. Gríðarleg áhersla hefur verið lögð á að finna sjúkdómsvaldandi breytingar í genum bæði eftir að viðkomandi hefur fengið erfðasjúkdóm og í sumum til- fellum áður en nokkur einkenni koma í ljós. Það að finna breytingu í geni merkir þó ekki að hægt sé að finna lækningu um leið en þegar ljóst er hvert hlutverk viðkomandi gens er í starfsemi líkamans er hægt að fara að leita leiða til að lækna hann. Fjölþátta sjúkdómar Til eru fjölmargir fjölþátta sjúkdóma þar sem áhrif erfða og umhverfis spila saman á flókinn hátt. Erfitt getur verið að ákvarða nákvæmlega hvað hefur áhrif og hvað ekki nema með stórum og dýrum rannsóknum sem taka fjölda ára. Sem dæmi mætti nefna vitneskjuna um að aukið kólesteról í blóði hafi áhrif á tilhneigingu til að fá hjartaáfall en sú þekking hefur verið til um margra ára skeið. Þó eru aðeins um áratugur síðan sýnt var fram á með stórum rannsóknum á óyggjandi hátt að hægt er að draga verulega úr áhættunni með því að halda kólesteróli í blóði niðri. DNA próf eru dýr og ekki gerð nema ástæða sé til. Þegar um er að ræða fjölþátta sjúkdóma þar sem nokkur gen eiga hlut að máli í samverkun við umhverfisþætti eða lífsstíl, er erfitt að fjármagna stóra rann- sókn með ef til vill þúsundum einstaklinga sem tæki mörg ár. Slík rannsókn myndi auk þess í mesta lagi geta sýnt fram á það að einstaklingurinn væri í aukinni hættu á að fá sjúkdóminn. Ekki væri hægt með áreiðanlegum hætti að segja til um hversu mikil sú áhætta væri eða nákvæmlega hvað viðkomandi getur gert til að draga úr áhætt- unni. Til þess þyrfti að gera aðrar svipaðar rannsóknir. Því er ljóst að það er langt og dýrt ferli að sýna fram á nytsemi erfðaprófa til að fyrirbyggja fjölþátta sjúkdóma. Lyfjaerfðafræði Þegar er farið að nota erfðafræði til þess að rannsaka hvernig lyf virka mismunandi á fólk eftir arfgerð. Ákveðnir erfðaþættir hafa áhrif bæði á það hvernig líkaminn meðhöndlar lyf, brýtur þau niður og skilar út og einnig hvort þau grípa inn í rétt ferli í líkamanum, þ.e. ferlið sem er brenglað hjá viðkomandi sjúklingi. Dæmi um þekkt lyf er t.d. verkjalyfið kódein. Nokkur prósent manna geta ekki nýtt sér kódein sem verkjalyf þar sem erfða- þættir, sem sjá eiga um að það umbreytist í líkamanum til að geta stillt verki, hafa skerta virkni. Framtíðin Væntanlega verður það svo að fólki verður boðið að prófa það fyrir breytileika sem áhrif getur haft á lyfjameðferð svo það fái lyf sem hentar hverjum og einum. Einnig verður sjónum hugsanlega beint í auknum mæli að erfðaþáttum sem hver fyrir sig hefur lítil áhrif en til samans og samverkandi við umhverfisþætti hafa þau áhrif að sjúkdómur kemur fram. Það mun þó ráðast af því hversu mikla peninga verður hægt að fá í slíkar rannsóknir en þær verða til þess að hægt yrði með markvissari hætti að ráðleggja um lífsstíl í samræmi við arfgerð. Talið er að um einn af hverjum tólf fái einhvern tíma á ævinni sjaldgæfan sjúkdóm. Af hverju fá sumir oft kvef en aðrir ekki? Af hverju fær einn reykingamaður lungnakrabbamein en annar ekki? ACGT-ATCG-GCTA Vigdís Stefánsdóttir erfðaráðgjafi skrifar HEILSA
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156

x

Frjáls verslun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.