Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.02.2007, Page 81

Frjáls verslun - 01.02.2007, Page 81
F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 7 81 A f hverju fá sumir oft kvef en aðrir ekki? Af hverju fær einn reyk-ingamaður lungnakrabbamein en annar ekki? Hvað er það sem ræður því að maður sem æfir reglulega, heldur sig í kjörþyngd og gætir vel að mataræðinu er með of hátt kólesteról í blóði á meðan nágranni hans, sem lifir á ruslfæði, er a.m.k. 30 kg of þungur og hreyfir sig helst út í bíl, er með kólesterolið innan eðlilegra marka? Allt það sem að ofan er talið og meira til er fólgið í starfrófi erfðaefnisins ATCG, sem raðast saman í gríðar- langar keðjur í frumum okkar. Erfðaefnið gengur í daglegu tali undir heitinu DNA (Deoxyribonucleic acid) og þekking á því fer stöðugt vaxandi. Talið er að um einn af hverjum tólf allra manna (tölur frá USA) fái einhvern tíma á ævinni sjaldgæfan sjúkdóm sem margir eru með erfðafræðilega orsök og stafa af breyttu geni eða genum. Gríðarleg áhersla hefur verið lögð á að finna sjúkdómsvaldandi breytingar í genum bæði eftir að viðkomandi hefur fengið erfðasjúkdóm og í sumum til- fellum áður en nokkur einkenni koma í ljós. Það að finna breytingu í geni merkir þó ekki að hægt sé að finna lækningu um leið en þegar ljóst er hvert hlutverk viðkomandi gens er í starfsemi líkamans er hægt að fara að leita leiða til að lækna hann. Fjölþátta sjúkdómar Til eru fjölmargir fjölþátta sjúkdóma þar sem áhrif erfða og umhverfis spila saman á flókinn hátt. Erfitt getur verið að ákvarða nákvæmlega hvað hefur áhrif og hvað ekki nema með stórum og dýrum rannsóknum sem taka fjölda ára. Sem dæmi mætti nefna vitneskjuna um að aukið kólesteról í blóði hafi áhrif á tilhneigingu til að fá hjartaáfall en sú þekking hefur verið til um margra ára skeið. Þó eru aðeins um áratugur síðan sýnt var fram á með stórum rannsóknum á óyggjandi hátt að hægt er að draga verulega úr áhættunni með því að halda kólesteróli í blóði niðri. DNA próf eru dýr og ekki gerð nema ástæða sé til. Þegar um er að ræða fjölþátta sjúkdóma þar sem nokkur gen eiga hlut að máli í samverkun við umhverfisþætti eða lífsstíl, er erfitt að fjármagna stóra rann- sókn með ef til vill þúsundum einstaklinga sem tæki mörg ár. Slík rannsókn myndi auk þess í mesta lagi geta sýnt fram á það að einstaklingurinn væri í aukinni hættu á að fá sjúkdóminn. Ekki væri hægt með áreiðanlegum hætti að segja til um hversu mikil sú áhætta væri eða nákvæmlega hvað viðkomandi getur gert til að draga úr áhætt- unni. Til þess þyrfti að gera aðrar svipaðar rannsóknir. Því er ljóst að það er langt og dýrt ferli að sýna fram á nytsemi erfðaprófa til að fyrirbyggja fjölþátta sjúkdóma. Lyfjaerfðafræði Þegar er farið að nota erfðafræði til þess að rannsaka hvernig lyf virka mismunandi á fólk eftir arfgerð. Ákveðnir erfðaþættir hafa áhrif bæði á það hvernig líkaminn meðhöndlar lyf, brýtur þau niður og skilar út og einnig hvort þau grípa inn í rétt ferli í líkamanum, þ.e. ferlið sem er brenglað hjá viðkomandi sjúklingi. Dæmi um þekkt lyf er t.d. verkjalyfið kódein. Nokkur prósent manna geta ekki nýtt sér kódein sem verkjalyf þar sem erfða- þættir, sem sjá eiga um að það umbreytist í líkamanum til að geta stillt verki, hafa skerta virkni. Framtíðin Væntanlega verður það svo að fólki verður boðið að prófa það fyrir breytileika sem áhrif getur haft á lyfjameðferð svo það fái lyf sem hentar hverjum og einum. Einnig verður sjónum hugsanlega beint í auknum mæli að erfðaþáttum sem hver fyrir sig hefur lítil áhrif en til samans og samverkandi við umhverfisþætti hafa þau áhrif að sjúkdómur kemur fram. Það mun þó ráðast af því hversu mikla peninga verður hægt að fá í slíkar rannsóknir en þær verða til þess að hægt yrði með markvissari hætti að ráðleggja um lífsstíl í samræmi við arfgerð. Talið er að um einn af hverjum tólf fái einhvern tíma á ævinni sjaldgæfan sjúkdóm. Af hverju fá sumir oft kvef en aðrir ekki? Af hverju fær einn reykingamaður lungnakrabbamein en annar ekki? ACGT-ATCG-GCTA Vigdís Stefánsdóttir erfðaráðgjafi skrifar HEILSA
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156

x

Frjáls verslun

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.