Frjáls verslun


Frjáls verslun - 01.02.2007, Síða 81

Frjáls verslun - 01.02.2007, Síða 81
F R J Á L S V E R S L U N • 2 . T B L . 2 0 0 7 81 A f hverju fá sumir oft kvef en aðrir ekki? Af hverju fær einn reyk-ingamaður lungnakrabbamein en annar ekki? Hvað er það sem ræður því að maður sem æfir reglulega, heldur sig í kjörþyngd og gætir vel að mataræðinu er með of hátt kólesteról í blóði á meðan nágranni hans, sem lifir á ruslfæði, er a.m.k. 30 kg of þungur og hreyfir sig helst út í bíl, er með kólesterolið innan eðlilegra marka? Allt það sem að ofan er talið og meira til er fólgið í starfrófi erfðaefnisins ATCG, sem raðast saman í gríðar- langar keðjur í frumum okkar. Erfðaefnið gengur í daglegu tali undir heitinu DNA (Deoxyribonucleic acid) og þekking á því fer stöðugt vaxandi. Talið er að um einn af hverjum tólf allra manna (tölur frá USA) fái einhvern tíma á ævinni sjaldgæfan sjúkdóm sem margir eru með erfðafræðilega orsök og stafa af breyttu geni eða genum. Gríðarleg áhersla hefur verið lögð á að finna sjúkdómsvaldandi breytingar í genum bæði eftir að viðkomandi hefur fengið erfðasjúkdóm og í sumum til- fellum áður en nokkur einkenni koma í ljós. Það að finna breytingu í geni merkir þó ekki að hægt sé að finna lækningu um leið en þegar ljóst er hvert hlutverk viðkomandi gens er í starfsemi líkamans er hægt að fara að leita leiða til að lækna hann. Fjölþátta sjúkdómar Til eru fjölmargir fjölþátta sjúkdóma þar sem áhrif erfða og umhverfis spila saman á flókinn hátt. Erfitt getur verið að ákvarða nákvæmlega hvað hefur áhrif og hvað ekki nema með stórum og dýrum rannsóknum sem taka fjölda ára. Sem dæmi mætti nefna vitneskjuna um að aukið kólesteról í blóði hafi áhrif á tilhneigingu til að fá hjartaáfall en sú þekking hefur verið til um margra ára skeið. Þó eru aðeins um áratugur síðan sýnt var fram á með stórum rannsóknum á óyggjandi hátt að hægt er að draga verulega úr áhættunni með því að halda kólesteróli í blóði niðri. DNA próf eru dýr og ekki gerð nema ástæða sé til. Þegar um er að ræða fjölþátta sjúkdóma þar sem nokkur gen eiga hlut að máli í samverkun við umhverfisþætti eða lífsstíl, er erfitt að fjármagna stóra rann- sókn með ef til vill þúsundum einstaklinga sem tæki mörg ár. Slík rannsókn myndi auk þess í mesta lagi geta sýnt fram á það að einstaklingurinn væri í aukinni hættu á að fá sjúkdóminn. Ekki væri hægt með áreiðanlegum hætti að segja til um hversu mikil sú áhætta væri eða nákvæmlega hvað viðkomandi getur gert til að draga úr áhætt- unni. Til þess þyrfti að gera aðrar svipaðar rannsóknir. Því er ljóst að það er langt og dýrt ferli að sýna fram á nytsemi erfðaprófa til að fyrirbyggja fjölþátta sjúkdóma. Lyfjaerfðafræði Þegar er farið að nota erfðafræði til þess að rannsaka hvernig lyf virka mismunandi á fólk eftir arfgerð. Ákveðnir erfðaþættir hafa áhrif bæði á það hvernig líkaminn meðhöndlar lyf, brýtur þau niður og skilar út og einnig hvort þau grípa inn í rétt ferli í líkamanum, þ.e. ferlið sem er brenglað hjá viðkomandi sjúklingi. Dæmi um þekkt lyf er t.d. verkjalyfið kódein. Nokkur prósent manna geta ekki nýtt sér kódein sem verkjalyf þar sem erfða- þættir, sem sjá eiga um að það umbreytist í líkamanum til að geta stillt verki, hafa skerta virkni. Framtíðin Væntanlega verður það svo að fólki verður boðið að prófa það fyrir breytileika sem áhrif getur haft á lyfjameðferð svo það fái lyf sem hentar hverjum og einum. Einnig verður sjónum hugsanlega beint í auknum mæli að erfðaþáttum sem hver fyrir sig hefur lítil áhrif en til samans og samverkandi við umhverfisþætti hafa þau áhrif að sjúkdómur kemur fram. Það mun þó ráðast af því hversu mikla peninga verður hægt að fá í slíkar rannsóknir en þær verða til þess að hægt yrði með markvissari hætti að ráðleggja um lífsstíl í samræmi við arfgerð. Talið er að um einn af hverjum tólf fái einhvern tíma á ævinni sjaldgæfan sjúkdóm. Af hverju fá sumir oft kvef en aðrir ekki? Af hverju fær einn reykingamaður lungnakrabbamein en annar ekki? ACGT-ATCG-GCTA Vigdís Stefánsdóttir erfðaráðgjafi skrifar HEILSA
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156

x

Frjáls verslun

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Frjáls verslun
https://timarit.is/publication/282

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.