Læknablaðið - 01.05.2014, Blaðsíða 16

276 LÆKNAblaðið 2014/100
kenni og óregluhreyfingu í útlimum sömu hliðar, en skerðingu á
sársauka- og hitaskyni í útlimum hinnar hliðarinnar.
Lokun á æðum til litlaheila
Drep í litlaheila getur valdið fjölmörgum einkennum eins og
svima, ógleði, uppköstum, þvoglumæli, óstöðugleika (falltilhneig-
ing til sömu hliðar og drepið er), augntini og óregluhreyfingu í
útlimum þeim megin sem drepið er (mynd 5). Ef drepið er smátt
getur svimi verið helsta einkenni og er þá vandasamt að aðskilja
ástandið frá eyrnasvima. Oftast er þó augntin með hraða fasann
til beggja hliða eða í lóðréttu plani. Slíkt sést ekki við eyrnasvima.
Í reynd veldur það þó oft furðu hve lítilfjörleg einkenni stórs litla-
heiladreps geta verið, sérstaklega þó í byrjun. Slíkt getur valdið
vanmati á ástandi sjúklings sem síðan reynist hættulegt.
Hjarnabotnsslagæð (basilar artery)
Lokun á hjarnabotnsslagæð hefur yfirleitt í för með sér mikil og
alvarleg einkenni á borð við meðvitundarminnkun, truflun á
öndun, einkenni frá mörgum heilataugum og ferlömun (mynd
6). Sjáöldur eru yfirleitt afar smá. Við staðbundinn skaða í fremri
hluta brúar getur svokallað ,,lokað ástand“ (locked in syndrome)
komið upp. Þá er sjúklingurinn vakandi, allir útlimir lamaðir og
flestar heilataugar. Hann getur blikkað augum og hreyft augun í
einhverjum mæli. Við slíkar aðstæður er mikilvægt en ekki alltaf
auðvelt að meta meðvitundarástand. Þegar minni greinar frá
hjarnabotnsslagæð lokast sést gjarnan lömun í heilataugum þeim
megin sem drepið er en lömun og skyntap í gagnstæðum líkams-
helmingi. Ef drep verður í miðheila ofan brúar getur sést skert
meðvitund án lamana. Oftast eru einnig sérkennileg einkenni frá
augum, svo sem ósamsíða augnásar og skertar hreyfingar augna
í lóðréttu plani.
Ördrep (lacunar stroke)
Ördrepin tengjast smáæðasjúkdómi og eru helst staðsett í djúpum
svæðum heilans. Slík drep valda ekki einkennum eins og mál-
stoli, gaumstoli og sjónsviðsskerðingu, sem eru dæmigerð fyrir
stóræðasjúkdóm og segarek frá hjarta. Fimm klínísk heilkenni eru
dæmigerð fyrir ördrepin og verður þeim lýst hér í algengisröð.
Einkenni ördrepa koma stundum fram í nokkrum áföngum á ein-
um til tveimur sólarhringum.
Hrein helftarlömun (pure motor hemiparesis)
Þetta er algengasta klíníska heilkennið, það kemur fyrir í tæpum
helmingi tilfella ördrepa. Lömun í andliti og efri og neðri útlimum
er hlutfallslega jöfn. Algengustu staðsetingar ördrepsins eru í
aftari hluta innhýðis (capsula interna), geislaskúf (corona radiata),
brúarbotni (basis pontis) og strýtubrautum í mænukylfu (medullary
pyramids) gagnstæðu megin við einkenni.
Óregluhreyfing og helftarlömun (ataxic hemiparesis)
Hér eru á ferðinni helftareinkenni sem að nokkru leyti tengjast
lömun og að nokkru leyti starfsemi hnykils (cerebellum). Óreglu-
hreyfing útlima er jafnvel meira áberandi en máttminnkunin. Að
jafnaði eru einkenni frá ganglim meiri en frá griplim. Ördrepið
getur verið í aftari hluta innhýðis, geislaskúf eða brúarbotni.
Y F I R L I T
Mynd 4. Flæðismynd (diffusion weighted image) hjá sjúklingi með Wallenberg-heil-
kenni (lateral medullary syndrome). Ör bendir á segulskæran blett (drep) þar sem flæði
er ekki til staðar í heilavef, þetta drep sást ekki á tölvusneiðmynd. Aðrir segulskærir
blettir sem sjást eru myndgallar.
Mynd 5. Segulómmynd úr FLAIR myndröð sýnir stórt drep (ör) í vinstra litlaheila.