Læknablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 23

LÆKNAblaðið 2015/101 255
undanskilinni, áföll á lífsleiðinni, sjálfsvígstilraun/ir og fyrri með-
ferð við átröskun. Niðurstöður úr spurningalistunum sem lagðir
eru fyrir sjúklinga í greiningarviðtali og mæla einkenni og alvar-
leika átraskana (CIA, BSQ, Bulit-R og EAT-26) sýndu engin mark-
tæk tengsl við brottfall. Listarnir mæla röskun á líkamsímynd,
sálfélagslegar afleiðingar átraskana, auk lotugræðgis og lystar-
stolseinkenna.
Umræða
Niðurstöður þessarar íslensku rannsóknar sýndu að rúmlega
helmingur sjúklinga sem býðst meðferð eftir greiningarviðtal hjá
átröskunarteymi Landspítala hættir í meðferð áður en klínískum
bata er náð samkvæmt mati meðferðaraðila. Þriðjungur þeirra sem
hættir kemur hins vegar aftur í meðferð á rannsóknartímabilinu.
Þetta er í samræmi við niðurstöður erlendra rannsókna sem lýsa
því að allt frá 30-70% átröskunarsjúklinga hætta ótímabært í
göngu deildarmeðferð.10,11,20,21 Sjúklingar með lystarstol héldust best
í meðferð. Munur náði ekki marktækni og skýrist líklegast af því
að stærsti hluti rannsóknarhóps (89,6%) greindist með lotugræðgi
og blandaðar átraskanir (ÁENS). Hærra menntunarstig, eigið
frumkvæði að meðferð og meiri kvíða- og þráhyggjueinkenni
mældust sem verndandi þættir gegn brottfalli en fíknigreining jók
brottfall. Mjög fáir sjúklingar mættu ekki í bókað greiningarvið-
tal, hlutfall þeirra var 7% sem er um fjórfalt lægra hlutfall en lýst
var í stórri norrænni rannsókn sem skoðaði þetta. Þetta hefur ekki
áður verið skoðað á Íslandi. Lágt hlutfall no-shows gæti stafað af
vinnulagsreglum átröskunarteymisins hérlendis en lagt var upp
úr því að hringja beint í sjúklinginn til að mynda meðferðartengsl
og kanna áhuga fyrir meðferð áður en tími var bókaður.
Lystarstol greindist hjá hlutfallslega færri sjúklingum sem
vísað var í meðferð hérlendis en til sambærilegra meðferðarstofn-
ana í öðrum vestrænum löndum. Þar hefur hlutfalli sjúklinga með
lystarstol verið lýst að sé allt að 23-40%.9,20 Hlutfallslega greindust
mun fleiri með lotugræðgi á Íslandi en ÁENS virðist svipað og
erlendis.22 Þetta vekur upp þá spurningu hvort lystarstol hafi lægri
tíðni í almennu íslensku þjóðarþýði eða hvort sá sjúklingahópur
sé einfaldlega að skila sér verr í meðferð hérlendis. Einnig gæti
þetta skýrst af því að sjúklingar með lotugræðgi leiti sér frekar
aðstoðar á Íslandi og aðgengi að þjónustu fyrir þann hóp sé betra
en víða erlendis. Þá vitum við heldur ekki hve stór hluti sjúklinga
með átröskun leitar sér aðstoðar á einkastofum sálfræðinga eða
geðlækna, eða til annarra heilbrigðisstétta. Þetta væri áhugavert
að skoða betur.
Annað áhugavert var að stór hluti sjúklinga var með samhliða
geðgreiningu (74,7%). Flestar rannsóknir sýna mjög hátt hlutfall
kvíða- og þunglyndisraskana hjá sjúklingum með átraskanir23
en hlutfall í þessari rannsókn var jafnvel enn hærra en í öðrum
vestrænum löndum. Sterk fylgni reyndist vera milli kvíða- og
þunglyndiseinkenna í okkar rannsóknarhópi, enda fara þessar
raskanir oft saman. Meiriháttar kvíði án þunglyndis samkvæmt
DASS reyndist vera í 16% tilvika. Persónuleikaraskanir greind-
ust sjaldnar en búist var við miðað við erlendar rannsóknir24 og
hafa trúlega verið vangreindar. Almennt er þó forðast að greina
persónuleikaraskanir þegar átröskunareinkenni eru virk þar sem
svelti/vannæring getur valdið persónuleikabreytingum og litað
samskipti sjúklings við umhverfi sitt.25 Teymið leggur ekki upp úr
að skima fyrir persónuleikaröskunum sérstaklega og má áætla að
greiningin hafi aðeins verið sett ef enginn vafi lék á að greiningar-
skilmerki væru uppfyllt og einkenni alvarleg. Þessar niðurstöður
renna stoðum undir að teymið sé að sinna flóknari málum sem séu
líkleg til að krefjast þriðja þjónustustigs og aðkomu þverfaglegs
teymis.
Sá þáttur sem skipti mestu máli um meðferðarheldni var eigið
frumkvæði sjúklings að komu í meðferð. Það er í samræmi við
erlendar rannsóknir sem hafa sýnt að vilji til að breyta átrösk-
unarhegðun og ná bata er mikilvægur þáttur í meðferðarheldni
átröskunarsjúklinga.4,12 Hærra menntunarstig skilaði sér einnig í
betri meðferðarheldni, en sýnt hefur verið fram á það í almennri
geðmeðferð10 en ekki áður hjá átröskunarsjúklingum. Einnig leiddi
R a n n s Ó k n
Tafla II. Marktækir áhrifaþættir á meðferðarheldni átröskunarsjúklinga, einþátta lifunargreining.
Allir Fjöldi sem lauk eða er enn í meðferð Fjöldi brottfallinna P-gildi HR 95% öryggis bil
N n=83 (%) n=99 (%)
Menntun
Grunnskólapróf 112 46 (41,1) 66 (58,9) 1
Stúdentspróf 44 19 (43,2) 25 (56,8) 0,085 2,63 0,87 7,90
Háskólapróf 25 18 (72,0) 7 (28,0) 0,040 2,98 1,05 8,48
Frumkvæði að komu
Foreldri/Maki 18 2(11,1) 16 (88,9) 1
Læknir/Fagaðili 83 38 (45,8) 45 (54,2) 0,085 1,70 0,93 3,10
Sjúklingur sjálfur 81 43 (53,2) 38 (46,9) 0,021 2,99 1,18 7,57
DASS-kvarði
Stig kvíði > 8 128 63(49,0) 65(51,0) 0,015 2,40 1,18 4,85
Stig kvíði < 7 41 16(39,0) 25(61,0) 1
oCI-R kvarði 0,029 1,02 1,00 1,04
oCI-R (obsessive Compulsive Inventory Revised): Mælir þráhyggju og áráttueinkenni. HR ( Hazard ratio): Mælir hættuhlutfall. DASS (Depression Anxiety Stress Scales): kvíði á móti
ekki kvíði.