Læknablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 39

LÆKNAblaðið 2015/101 271
U M F J Ö L L U N O G G R E I N A R
þeim viðeigandi eftirmeðferð og fylgja
þeim eftir, meðal annars með tíðu eftirliti,
ef ný æxli kynnu að myndast í sama brjósti
(ef þær gengust undir fleygskurð en ekki
brjóstnám) eða hinu. Nú segir Kristján
Skúli rannsóknir sýna að horfur slíkra
kvenna ákvarðist meira af líffræðilegum
þáttum en stærð og aldri meinanna þegar
þau finnast. Þannig hafi títt eftirlit minna
gildi en talið var en langtímaeftirfylgni (10
til 20 ára) sýni að bæta megi horfur þeirra
með BÍFÁS-aðgerð á hinu brjóstinu. „Þetta
er tiltölulega ný vitneskja og einn flókinn
angi í þessari sögu.“
Þó nefnir Kristján Skúli að í Svíþjóð
hafi verið sýnt fram á að algengt sé að
konur byrji á að fara í ákveðið eftirlit, svo
sem tíðar myndrannsóknir, þegar þær fái
vitneskju um að þær beri BRCA-gen. En
biðtíminn eftir niðurstöðum úr slíku eftir-
liti sé oft erfiður og áhyggjurnar ýfist upp
hverju sinni þannig að þær fari að líta á
sig sem tímasprengjur. Kannanir sýni að 5
árum eftir að svona eftirlit hefst séu flestar
sænskar konur farnar að huga að brjóst-
námsaðgerð.
Hér á landi telur Kristján Skúli konur
þekkja sínar fjölskyldur yfirleitt vel. Þær
sem hafi upplifað mæður, ömmur, systur
og frænkur fara í gegnum meðferðir vegna
brjóstakrabbameins, sem geti reynst mörg-
um mjög erfiðar, leiti gjarnan uppi niður-
stöður um sín gen. „Nútímakonur eru
ákaflega vel upplýstar,“ segir hann. „Þó er
talið að 1200 konur séu úti í samfélaginu
með þessar stökkbreytingar, en fram til
nóvember á síðasta ári höfðu tæplega 300
greinst með þær gegnum erfðarannsókna-
deild Landspítala. Niðurstöður rannsókna
hjá DeCode, þó þær hafi ekki enn verið
birtar, mér vitanlega, í ritrýndri grein,
virðast benda til þess að íslenskar konur
sem bera BRCA2-genastökkbreytinguna,
lifi að meðaltali 12 árum skemur en þær
sem ekki bera hana og líkurnar á að deyja
fyrir 70 ára þrefaldist. Til samanburðar má
nefna áhrif reykinga á meðalævi en rann-
sóknir sýna að þær stytti hana að meðal-
tali um 10 ár. Það eru því stór tækifæri
í því ef hægt er að fyrirbyggja að konur
fái brjóstakrabbamein. Mér finnst það
gríðarlega mikið vopn sem maður hefur
í höndunum sem skurðlæknir en á sama
tíma ofboðslega vandmeðfarið.“
Samvinna við erlenda sérfræðinga
Þar sem Kristján Skúli hefur þegar
gert fjölda áhættuminnkandi brjóst-
námsaðgerða og byggt upp brjóst í sömu
aðgerðum er nærtækt að spyrja hvernig
hafi gengið. Hvernig konunum líði sem
hafi látið taka af sér heilbrigð brjóst og séu
nú með aðskotaefni í þeirra stað.
„Það eru stórar spurningar að glíma við
í sambandi við brjóstnám sem forvörn. Það
hefur auðvitað þau starfrænu áhrif að kon-
urnar geta aldrei gefið brjóst á eftir, sem
er sárt, þannig að við hvetjum þær sem
greinast ungar með BRCA-gen til að klára
sínar barneignir og brjóstagjöf áður en
þær fara út í þessa aðgerð. Aðrir hlutir eru
órannsakaðir að mörgu leyti. Ekkert skyn
er í brjóstunum á eftir og áhrifin á samlífið
eru órannsökuð að miklu leyti.“
Kristján Skúli segir vel fylgst með
konum eftir aðgerðirnar og telur oftast
þungu fargi af þeim létt. „Kvíði og hræðsla
minnka þannig að andlega líðanin verður
mun betri en áður. En það geta aðrir þættir
hrjáð þær. Sumar eru með óþægindi eða
verki á eftir sem erfitt er að eiga við og í
allt að 10% tilfella getur þurft að fjarlægja
ígræðin vegna sýkinga eða annarra vanda-
mála tengdum þeim.“
„Það eru stór tækifæri í því ef hægt er að fyrirbyggja að
konur fái brjóstakrabbamein. Mér finnst það gríðarlega
mikið vopn sem maður hefur í höndunum sem skurð-
læknir en á sama tíma ofboðslega vandmeðfarið,“ segir
Kristján Skúli.
Mynd/Gun