Læknablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 42

Feitir á
hvíta tjaldinu
274 LÆKNAblaðið 2015/101
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
Tímabil þöglu myndanna á öðrum og
þriðja áratug síðustu aldar var gullöld
feitra leikara. En offita var ekki síður
ógn við heilsu fólks þá en nú og margir
af vinsælustu leikurum tímabilsins lét-
ust langt um aldur fram úr sjúkdómum
tengdum offitu. Stephan Rössner pró-
fessor emeritus við Karolinska institutet
velti þessu fyrir sér í fróðlegri grein sem
birtist í sænska læknablaðinu í febrúar
síðastliðnum. Hér birtist hún nokkuð
stytt og endursögð.
Líkamar kvikmyndastjarnanna í dag
verða sífellt ólíkari því sem gerist meðal
almennings. Í Bandaríkjunum eru um 75%
þjóðarinnar of þungir en aðeins 2% leikara
kljást við sama vanda. Leikarar eru mikil-
vægar fyrirmyndir. Þeir úða í sig ruslfæði
á hvíta tjaldinu en þyngjast ekki. Hinn
almenni borgari sem gúffar í sig drasli yfir
sjónvarpinu eða í kvikmyndahúsinu áttar
sig ekki á því að leikararnir klára aldrei
skammtinn.
Ofþyngd sést ekki nema hjá einstaka
leikara í kvikmyndum nútímans en lystar-
stol, sérstaklega hjá ungum konum, er
miklu algengara fyrirbæri. Danski rithöf-
undurinn og stjarnan Karen Blixen orðaði
þetta svona: Kona getur aldrei verið nógu
horuð.
Við upphaf kvikmyndaaldarinnar
voru feitir leikarar í miklu uppáhaldi
áhorfenda. Viðkvæðið var að feitir menn
væru fyndnir, sérstaklega ef þeir væru
að borða spaghetti! Þrátt fyrir þetta
höfðu tryggingafélögin gert sér grein
fyrir áhættuþáttum offitu strax á þriðja
áratugnum og settu fyrirvara í líftrygg-
ingarsamninga. Leikarinn Roscoe – Fatty
– Arbuckle byggði allan sinn feril á gríðar-
legri ofþyngd, en hann var 175 kg og hélt
því statt og stöðugt fram að hann hefði
glansað í gegnum allar heilsufarskoðanir
sem tryggingafélagið fór fram á. Hann
náði 46 ára aldri. Undir lok ferils síns létt-
ist Arbuckle um ein 36 kg vegna breytts
mataræðis í kjölfar alvarlegrar sýkingar en
þá var útbúinn sérstakur búningur fyrir
hann svo ekki sæist að hann hefði grennst.
Oliver Hardy sem varð þekktur sem
feiti karlinn í tvíeykinu Gög og Gokke eða
Steini og Olli var í rauninni tilbúningur
framleiðandans King-Bee. Hann bauð
Hardy 2 dollara fyrir hvert pund sem
hann gat bætt á sig og 250 dollara bónus ef
Hardy þyngdist um 50 pund. Þetta tókst
og Hardy varð heimsþekktur fyrir vikið.
Í byrjun 20. aldar var þyngdarstuðull-
inn BMI nánast óþekkt hugtak þó belgíski
stjarnfræðingurinn Quetelet hefði skil-
greint hann 75 árum fyrr. Í Bandaríkj-
unum var þó víða hægt að stíga á vigt í
almenningsrýmum og lesa úr töflu hver
væri kjörþyngd miðað við hæð. Sérstakir
áhættuþættir vegna kviðfitu voru þó
óþekktir á þeim tíma.
Hollywood framleiddi í stórum stíl
gamanmyndir sem gengu undir heitinu
Ton of Fun series. Þar mátti sjá þrjá ofur
feita karlmenn, alla þyngri en 174 kg, kút-
veltast hver um annan, brjóta húsgögn,
troða sig út af mat og kasta honum í allar
áttir. Offitan var skilyrði þess að þeir
héldu vinnunni og flestir þeirra sáu sjálfir
um áhættuatriðin. En tíðarandinn breytt-
ist og svo fór að enginn vildi sjá þessar
myndir.
Á netinu er hægt að finna lista yfir of
feita leikara frá þessum tíma og flestir
voru þeir Bandaríkjamenn. Fæstir þeirra
náðu því að verða 50 ára gamlir. Gegn
áhættuþáttum offitunnar, háum blóð-
þrýstingi, sykursýki og hárri blóðfitu var
ekkert annað í boði þá frekar en nú, en að
léttast og temja sér heilbrigðari lífsstíl.
Þrír grannir og liðugir leikarar komu
fram á þriðja áratugnum og urðu í öllum
skilningi langlífari en feitu félagar þeirra á
hvíta tjaldinu. Þetta voru Charlie Chaplin,
Buster Keaton og Harold Lloyd.
Hollywood framleiddi í stórum
stíl gamanmyndir sem gengu
undir heitinu Ton of Fun series.
Þar mátti sjá þrjá ofur feita
karlmenn, alla þyngri en 174
kg, kútveltast hver um annan,
brjóta húsgögn, troða sig út
af mat og kasta honum í allar
áttir. Offitan var skilyrði þess
að þeir héldu vinnunni og
flestir þeirra sáu sjálfir um
áhættuatriðin. En tíðarandinn
breyttist og svo fór að enginn
vildi sjá þessar myndir.