Læknablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 30

262 LÆKNAblaðið 2015/101
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
gefið út nýjar leiðbeiningar um heilsusam-
legt mataræði og stjórnvöld tóku nánast
samtímis ákvörðun um afnám sykurskatts
sem gengur þvert á markmið lýðheilsu-
stefnunnar. Það sjá allir sem vilja hversu
fráleitt þetta er. Embættið hefur einnig
nýlega skilað umsögn um frumvarpið um
breytingar á áfengissölu og þar kemur
skýrt fram að frá heilbrigðissjónarmiði er
þetta afar slæm ráðstöfun. Það er auðvitað
alveg ljóst að ákveðið pólitískt gildismat
ræður þarna ferðinni og það er hreinlega
hörmulegt þegar það stangast svo aug-
ljóslega á við líf og heilsu almennings í
landinu. Undir þetta taka allir sem þekkja
til og reynsla annarra þjóða tekur af öll
tvímæli um hversu slæm ákvörðun þetta
yrði. Þjóðin öll og ekki síst heilbrigðis-
kerfið mun sitja uppi með afleiðingarnar
og ég segi bara hreint út að við þurfum
ekki á því að halda.“
Hversu langt er embættið tilbúið að ganga
til að verja hagsmuni almennings gagnvart
stjórnvöldum þegar lýðheilsusjónarmið eru
algjörlega afdráttarlaus?
„Við komum okkar afstöðu á framfæri
við stjórnvöld og einnig almenning í gegn-
um fjölmiðla og heimasíðu embættisins
með því að birta eins ítarlegar upplýsingar
og okkur er unnt og styðja skoðun okkar
með faglegum rökum. Á hinn bóginn er
það Alþingi Íslendinga sem setur okkur
lög og undir þau verðum við að beygja
okkur. Maður vonar bara að löggjafinn
beiti skynsemi og hlusti á fagleg sjónarmið
við ákvarðanir sínar.“
Skráning upplýsinga er lykilatriði
Embættið tók við dánarmeinaskrá af Hag-
stofunni árið 2011. Skráningin hefur nánast
legið niðri síðan og hamlar rannsóknum og
vísindavinnu. Er von á að úr þessu verði bætt
á næstunni?
„Skráningin er vissulega langt á eftir. Á
þessu ári næst vonandi að ljúka skráningu
fyrir árin 2012 og 2013 og á næstu tveimur
árum ættum við að ná að vinna upp
þennan hala. Ég er ekki hlynntur því að
hér sé flöskuháls sem tefji rannsóknir og
vísindastarf. Við munum gera okkar besta
til að ná utanum þetta verkefni.“
PIP-brjóstapúðamálið var eitt stærsta heil-
brigðismál ársins 2013 og þó það sé ekki lengur
í umræðunni er ýmislegt því tengt enn óljóst
og ófrágengið. Skráningu aðgerða á stofum
utan sjúkrahúsanna virðist í mörgum tilfellum
ábótavant og læknar bera fyrir sig þagnar-
skyldu gagnvart sjúklingum.
„Það er alveg ljóst að hér hefur viðgeng-
ist að gerðar væru aðgerðir og settir íhlutir
í fólk, brjóstapúðar meðal annars, án þess
að viðunandi skráning færi fram undir
eftirliti Embættis landlæknis. PIP-málið
svokallaða var greinilega birtingarmynd
þess að þegar mistök eiga sér stað eða
aukaverkanir koma fram þá verðum við
að geta rakið okkur til baka og komist að
því að hvað gerðist. Þetta mál sýndi okkur
að við verðum að hafa slíkar skráningar í
lagi og hafa alveg skýra yfirsýn, hvort sem
það er borgað af opinberum fjármunum
eða beint úr vasa sjúklingsins. Ef eitthvað
kemur uppá verðum við að vita hvað
gerðist og geta rakið mistökin til upphafs-
ins. Það má vel vera að persónuverndar-
sjónarmið vegi þyngra í einhverjum til-
fellum en upplýsingaskylda viðkomandi
læknis en ef Embætti landlæknis á að geta
gegnt lögbundnu hlutverki sínu verðum
við að hafa þessar upplýsingar.“
Einkarekstur og einkavæðing í heilbrigðis-
kerfinu hefur verið í umræðunni og ekki síst
eftir að ríkisstjórnin og læknafélögin skrifuðu
undir sameiginlega yfirlýsingu samhliða
kjarasamningum en þar kom fram skýr vilji til
aukins einkareksturs eða fjölbreyttari rekstrar-
forma eins og það er orðað í yfirlýsingunni.
Með auknum einkarekstri hlýtur eftirlitshlut-
verk Embættis landlæknis að verða enn mikil-
vægara en ella?
„Einkarekstur í heilbrigðiskerfinu er
tvenns konar. Annars vegar einkarekstur
þar sem sjúklingurinn borgar sjálfur
þjónustuna að fullu og hins vegar einka-
rekstur þar sem greitt er fyrir þjónustuna
af opinberu fé og kostnaður sjúklings því
hinn sami hvort sem um einkarekstur
eða opinberan rekstur þjónustunnar er að
ræða. Í flestum tilvikum erum við að tala
um slíkan einkarekstur. Í öllum tilvikum
þarf eftirlit með þjónustunni að vera í lagi
og það þarf í rauninni að koma úr tveimur
áttum að mínu mati. Í fyrsta lagi þarf
Embætti landlæknis að fylgjast með því að
þjónustan og öryggið sé í lagi en greiðandi
þjónustunnar, Sjúkratryggingar Íslands,
á líka að spyrja sig fyrir hvað hann er að
borga. Þarna þurfa kröfurnar um gæði og
öryggi þjónustunnar að vera alveg skýrar
og regluverk um upplýsingaskyldu þarf
einnig að vera hafið yfir vafa. Þarna tel ég
að megi gera mun betur enda eiga skatt-
borgarar þessa lands skýlausa heimtingu
á því að vita hvaða þjónustu þeir eru að
kaupa í gegnum Sjúkratryggingar Íslands.
Rafræn skráning bæði sjúkraskráa og lyfja
er komin á það stig að hægt er að gera þá
kröfu til allra sem reka eða hyggjast reka
heilbrigðisþjónustu að allar aðgerðir og
lyfjaávísanir séu skráðar rafrænt í viðeig-
andi grunna. Þetta er lykilþáttur í tryggja
gæði þjónustunnar og öryggi sjúklinga.“
Mikilvægt að skerpa hlutverkin
Skráning gagna, eftirlit með þjónustunni, upp-
lýsingasöfnun eru greinilega þættir sem þér
eru hugleiknir og ekki verður annað ráðið af
orðum þínum en að kerfið sé ekki að standa sig
fyllilega í þessum efnum.
„Þetta er gegnumgangandi í öllu heil-
brigðiskerfinu okkar. Allir segja mér að
þeir séu að gera góða hluti og ég efast ekki
um það. En þegar ég bið um gögn því til
staðfestingar verður minna um svör. Þetta
veldur því líka að hlutverkaskiptingin
innan kerfisins er óljós og tvíverknaður
er óþarflega algengur. Hvert er nákvæm-
lega hlutverk heilbrigðisráðuneytisins?
Hvert er hlutverk Sjúkratrygginga Íslands?
Hvert er hlutverk Tryggingastofnunar?
Hvert er hlutverk Embættis landlæknis?
Hvað eru hinar ýmsu sjúkrastofnanir að
gera? Vissulega er þetta allt sett niður í lög
og reglugerðir en þegar kemur að fram-
kvæmdinni verður hún á köflum ómark-
viss og verkefni skarast. Þarna er hægt
að skerpa á hlutverkunum og með því tel
ég að við fáum hagkvæmara og öruggara
heilbrigðiskerfi.“
Þú tekur til starfa þegar læknar hafa náð
nýjum kjarasamningi og svo virðist sem hin
mjög svo neikvæða umræða um heilbrigðis-
kerfið hafi snúist í jákvæðari átt.
„Mér finnst ríkja nokkur bjartsýni núna
og tækifærin til að gera betur og ráðast
í ný verkefni eru fjölmörg. Það væri eitt-
hvað skrýtið ef þessi þjóð gæti ekki fengið
heilsugæslu og sjúkrahúsþjónustu sem er
með því besta sem býðst. Við höfum alla
möguleika til þess.“