Læknablaðið - 01.05.2015, Blaðsíða 50

282 LÆKNAblaðið 2015/101
Gögn í lyfjagagnagrunni Embættis land-
læknis ná aftur til 2003 en hann hefur
verið starfræktur til eftirlits síðan 2006. Í
grunninum eru persónugreinanleg gögn
varðveitt í 30 ár. Þessi lyfjagagnagrunnur
er öflugt tæki til eftirlits með lyfjaávís-
unum og lyfjanotkun almennt en einnig er
hann notaður í vaxandi mæli til vísinda-
rannsókna. Nú hefur verið opnað fyrir
aðgang lækna og almennings að þessum
grunni eins og hér verður nánar lýst.
Aðgangur lækna
Allir læknar með lækningaleyfi hafa sjálf-
krafa aðgang að þessum grunni, þó mest
þrjú ár aftur í tímann. Þeir þurfa einungis
að fara á vefsíðuna lyfsedlar.landlaeknir.is/
og tengja sig með rafrænum skilríkjum.
Með því að slá inn kennitölu fá þeir upp-
lýsingar um viðkomandi sjúkling. Þarna
er hægt að sjá óútleysta lyfseðla og lyfja-
sögu sjúklingsins. Hægt er að endurnýja
lyfseðla og skrifa nýja. Einnig er hægt að
ógilda lyfseðla í rafrænu lyfseðlagáttinni.
Allar þessar upplýsingar uppfærast jafn-
óðum. Læknar hafa um árabil getað haft
samband við lyfjateymi Embættis land-
læknis til að fá upplýsingar um útleysta
lyfseðla en nú geta þeir sjálfir sótt meiri
og nýrri upplýsingar á þann hátt sem hér
er lýst.
Læknar hafa einnig aðgang að lyfja-
gagnagrunninum í gegnum sjúkraskrár-
kerfin sem eru í notkun og unnið er að því
að bæta þann aðgang enn frekar.
Eitt af vandamálum við lyfjaávísanir er
læknaráp (doctor shopping) en aðgangur að
lyfjagagnagrunni getur hindrað slíkt með
bættu upplýsingaflæði. Upplýsingagjöf
til lækna hefur snúist um ávísanir sem
þegar er búið að leysa út en með nýjum
grunni geta læknar séð rauntímagögn.
Þetta skiptir máli vegna þess að dæmi eru
um að einstaklingar fái ávísað sama lyfi
frá fleiri en einum lækni sama daginn.
Margir læknaráparar eiga við alvarlega
lyfjafíkn að stríða og sem dæmi má nefna
að árið 2014 leystu 242 einstaklingar út
að minnsta kosti eitt ávanabindandi lyf
frá fleiri en 10 læknum. Í fæstum til-
fellum þegar einstaklingar leita eftir sömu
ávanabindandi lyfjum til margra lækna,
vita þeir af ávísunum kollega sinna. Til
eru dæmi sem eiga sér eðlilegar skýringar
um að einstaklingar fái ávísað lyfjum frá
mörgum læknum, til dæmis hjá þeim sem
eru ekki með fastan heimilislækni, en nýr
gagnagrunnur gagnast við utanumhald
meðferðar hjá þeim.
Aðgangur sjúklinga
Allir landsmenn geta nú sjálfir sótt
upplýsingar um sína eigin lyfjasögu á
netinu. Þeir þurfa bara að fara á vefsíðuna
heilsuvera.is/ og tengja sig með rafrænum
skilríkjum. Þarna getur fólk nálgast gögn
úr eigin sjúkraskrá, meðal annars lyfja-
sögu. Sjá má óútleysta lyfseðla og nýlega
útleysta seðla. Þetta er einkar gagnlegt til
dæmis fyrir þá sem muna ekki með vissu
hvort þeir eiga lyfjaávísun í rafrænu gátt-
inni fyrir tiltekið lyf.
Aðgangur að eigin lyfjaávísunum er
hluti af stærra dæmi sem er aðgangur að
eigin sjúkraskrá, bólusetningaskrá svo og
samskiptum við heilbrigðiskerfið, svo sem
tímapöntunum í heilsugæslu og fleira.
Sumt af þessu er komið í gagnið en annað
er í þróun.
Framtíðin
Þau kerfi sem hér er lýst eru að slíta
barnsskónum og eiga eftir að þróast og
slípast á næstu mánuðum og misserum.
Vonast er til að þessi kerfi bæti þjónustu
við sjúklinga en stuðli jafnframt að
eðlilegri og skynsamlegri lyfjanotkun.
Stefnt er að því að allar lyfjaávísanir verði
rafrænar og segja má að með kerfinu sem
hér er lýst sé opnað fyrir þann möguleika.
Auk lyfjaávísana er bundin von við að
hægt verði að koma inn viðmiðum og
viðvörunum í grunninn, til dæmis til að
draga úr hættu á milliverkunum lyfja, svo
eitthvað sé nefnt.
Niðurlag
Aðgangur lækna og almennings að lyfja-
gagnagrunni er mikil framför. Bætt
upplýsingaflæði af þessu tagi á að geta
veitt sjúklingum betri þjónustu, gert
lyfjanotkun markvissari og öruggari og
dregið úr misnotkun ávanabindandi lyfja
og annarra lyfja sem stundum eru mis-
notuð. Hjá Embætti landlæknis eru miklar
vonir bundnar við þetta kerfi en það gerir
ekki gagn nema það sé notað og þess
vegna eru læknar og sjúklingar hvattir til
að byrja sem allra fyrst að nota þessa upp-
lýsingaveitu.
Á vef Embættis landlæknis eru nánari
leiðbeiningar um notkun kerfisins:
landlaeknir.is
Aðgangur að lyfjagagnagrunni
Magnús Jóhannsson
læknir
magnus@landlaeknir.is
Ólafur b. Einarsson
sérfræðingur
lárus s. Guðmundsson
lyfjafræðingur
F R Á E M b æ T T i l a n D l æ k n i s 9 . p i s t i l l