Læknablaðið - 01.11.2014, Qupperneq 21

LÆKNAblaðið 2014/100 589
slysavalda og áverka byggir því á skilningi svarendanna sjálfra
á þessum þáttum en ekki á fyrirfram gefinni flokkun rannsak­
enda.26 Ef svarandi hafði orðið fyrir fleiri en einu vinnuslysi var
hann beðinn um að gefa upplýsingar um síðasta slys. Áverkar voru
settir í 11 flokka (sjá töflu III) og slysavaldar í 7 flokka (sjá töflu IV).
Í 24,4% tilvika voru svörin um áverkann það óljós að ekki var hægt
að setja þau í ákveðinn flokk og í 18,6% tilvika gilti það sama um
slysavaldinn. Kí­kvaðrat próf var notað til að reikna tölfræðilega
marktækni. Prófið metur hvort marktækur munur er á milli mis­
munandi hópa í tíðnitöflum.26 Miðað var við 95% vikmörk. Töl­
fræðigreiningin var unnin í SPSS tölfæðiforritinu.
Rannsóknin var tilkynnt til Persónuverndar og samþykkt af
Siðanefnd Félagsvísindadeildar Háskóla Íslands þann 18. október
2007. Vísindasiðanefnd taldi rannsóknina ekki heyra undir sitt
verksvið.
Niðurstöður
Nær allir sem svöruðu spurningalistanum voru í skóla, eða 98%, og
90% svarenda höfðu reynslu af launaðri vinnu. Samtals voru 84%
í launuðu starfi sumarið 2007 og 49% í launaðri vinnu með skóla
veturinn 2007­2008. Atvinnuþátttakan jókst marktækt með hækk­
andi aldri, bæði hvað varðar sumarvinnu (úr 46% meðal 13 ára í
98% meðal 17 ára) og vinnu með skóla (úr 15% meðal 13 ára í 71%
meðal 17 ára). Marktækt fleiri stelpur (56%) en strákar (40%) unnu
með skóla. Starf í vinnuskóla var algengasta sumarstarfið (39%)
en verslunarstörf algengasta starfið með skóla (53%). Að meðaltali
unnu ungmennin í 33 klukkustundir á viku yfir sumartímann og
í 10 klukkustundir á viku með skóla yfir vetrartímann. Af þeim
sem höfðu orðið fyrir vinnuslysi sögðu tæplega þrír fjórðu (73%)
að slysið hefði átt sér stað á árinu 2007 en ríflega fjórðungur (27%)
að slysið hafi orðið fyrir þann tíma.
Tafla I sýnir að rúmlega fimmtungur (21,3%) ungmennanna
hefur orðið fyrir vinnuslysi, þar af 11,9% einu sinni og 9,5% tvisvar
eða oftar. Taflan sýnir marktækan mun eftir aldri. Samtals hafa
14,3% 13 ára ungmenna orðið fyrir vinnuslysi en hlutfallið er kom­
ið í 30,7% við 17 ára aldur. Þá hafa 5,4% yngsta aldurshópsins orðið
fyrir slysi oftar en einu sinni, samanborið við 17% elsta aldurs­
hópsins. Tafla I sýnir einnig marktækan kynjamun þar sem fleiri
strákar (24,1%) en stelpur (19,2%) hafa slasast við vinnu. Strákarnir
(12,8%) eru einnig líklegri en stelpurnar (6,9%) til að hafa slasast
oftar en einu sinni.
Tafla II sýnir að 29,6% ungmenna sem höfðu slasast í vinnu
voru frá vinnu í viku eða skemur vegna vinnuslyss en 5,9% í
meira en viku. Að vera frá vinnu í meira en viku er hér metið sem
vísbending um að slysið hafi verið alvarlegt. Taflan sýnir hvorki
marktækan aldurs­ né kynjamun hvað varðar hvort, og þá hve
lengi, ungmennin voru frá vinnu vegna slyss.
Tafla III sýnir algengustu áverkana. Skurður (25,6%) er langal­
gengasti áverkinn, tognun (12,2%) sá næstalgengasti og brunasár
(9,6%) sá þriðji algengasti. Engir þessara áverka leiddu til þess að
viðkomandi væri lengur en viku frá vinnu. Bakáverkar (8,3%) og
beinbrot (5,1%) voru þeir áverkar sem urðu þess oftast valdandi að
viðkomandi var óvinnufær í meira en eina viku.
Eins og fram kemur í töflu IV eru orsakavaldar 41% vinnu­
slysanna eitthvað sem verður í vegi starfsmannsins, beitt áhald,
heitt áhald/heitur vökvi eða fall þungs hlutar. Slys vegna falls
þungs hlutar, vegna þess að þungum hlutum er lyft og/eða hann
borinn og vegna húsdýrs/gæludýrs eru þættir sem á hinn bóginn
valda meira en viku fjarveru frá vinnu.
Tafla V sýnir að þeir áverkar sem leiddu helst til langrar fjar­
veru frá vinnu, það er bakáverkar og beinbrot, hlutust helst af því
þegar ungmennið lyfti eða bar þungan hlut, rann í hálku eða á
sleipu gólfi eða vegna falls þungs hlutar.
Umræður
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að við 18 ára aldur hefur
tæplega þriðjungur ungmenna hér á landi orðið fyrir að minnsta
kosti einu vinnuslysi og að 6% slysa 13­17 ára ungmenna leiða til
meira en einnar viku vinnutaps. Hærra hlutfall eldri ungmenna
hefur orðið fyrir vinnuslysi en þeirra sem yngri eru og strákar eru
R a n n S Ó k n
Tafla III. Tegund áverka eftir fjarveru frá vinnu, n (%).
Tegund áverka Ekki frá
vinnu
Í viku eða
skemur frá
vinnu
Í meira en
viku frá
vinnu
Samtals
Skurður 31 (30,1) 9 (20,5) - 40 (25,6)
Tognun 8 (7,8) 11 (25,0) - 19 (12,2)
Brunasár 13 (12,6) 2 (4,5) - 15 (9,6)
Bakáverki 9 (8,7) 1 (2,3) 3 (33,0) 13 (8,3)
Mar og/eða bólga 10 (9,7) 2 (4,5) - 12 (7,7)
Beinbrot 1 (1,0) 3 (6,8) 4 (44,4) 8 (5,1)
Annar áverki 6 (5,8) 4 (9,1) 1 (11,1) 11 (7,1)
Svar óljóst 25 (24,3) 12 (27,3) 1 (11,1) 38 (24,4)
Samtals 103 (100) 44 (100) 9 (100) 156 (100)
Tafla IV. Slysavaldur eftir fjarveru frá vinnu, n (%).
Slysavaldur Ekki frá
vinnu
Í viku eða
skemur frá
vinnu
Í meira en
viku frá vinnu
Samtals
Eitthvað í veginum
fast eða á hreyfingu
13 (12,6) 5 (11,4) - 18 (11,5)
Beitt áhald 12 (11,7) 5 (11,4) - 17(10,9)
Heitt áhald/heitur
vökvi
13 (12,6) 2 (4,5 ) - 15 (9,6)
Fall þungs hlutar 9 (8,7) 4 (9,1) 1 (11,1) 14 (9,0)
Falla eða hoppa
niður af einhverju
(t.d. stiga, þaki)
6 (5,8) 4 (9,1) - 10 (6,4)
Venjuleg
líkamshreyfing
(t.d. hlaup)
3 (2,9) 6 (13,6) - 9 (5,8)
Þungum hlut lyft
og/eða hann borinn
4 (3,9) - 3 (33,3) 7 (4,5)
Hálka/sleipt gólf 4 (3,9) 2 (4,5) - 6 (3,8)
Húsdýr/gæludýr 2 (1,9) 3 (6,8) 1 (11,1) 6 (3,8)
Eitthvað sem
klemmir
3 (2,9) 1 (2,3) - 4 (2,6)
Annað 13 (12,6) 6 (13,6) 2 (22,2) 21 (13,5)
Óljós/kemur ekki
fram
21 (20,4) 6 (13,6) 2 (22,2) 29 (18,6)
Samtals 103 (100,0) 44 (100,0) 9 (100,0) 156 (100,0)