Læknablaðið - 01.11.2014, Qupperneq 49

LÆKNAblaðið 2014/100 617
U M F J Ö l l U n O G G R E i n a R
ADHD, erfiðleikum við að afla sér
menntunar, veikindum af ýmsu
tagi ásamt tilheyrandi lyfja­,
heilsugæslu­ og sjúkrahúskostn­
aði. Tíðni afbrota og misnotkunar
löglegra og ólöglegra fíkniefna
er einnig umtalsvert meiri, með
meðfylgjandi samfélagslegum
kostnaði.
Þá er staðfest í rannsókninni
að fullorðnir með ógreint ADHD
afla lægri tekna en samanburðar­
hópar og greiða þar með minni
skatta en þurfa mun meira á þjón­
ustu velferðarkerfisins að halda í
formi atvinnuleysisbóta og fram­
færslustyrkja.
Uppsöfnuð þörf fyrir greiningu
Halldóra Ólafsdóttir geðlæknir
og Páll Magnússon sálfræð­
ingur fluttu erindi um starfsemi
ADHD­teymisins á geðlækna­
þingi er haldið var á Akureyri
í lok september. Blaðamaður
Læknablaðsins ræddi við þau Hall­
dóru og Pál og rýndi í beinharðar
tölur um starfsemi teymisins.
Yfirlit um fjölda tilvísana
og niðurstöður greininga leiða
í ljós að langflestar tilvísanir koma
frá heilsugæslunni, eða 82,5%, frá sér­
fræðingum Landspítala hafa komið 11,5%
og frá geðlæknum á stofu hafa komið
6% tilvísananna. Þessar tölur breytast
lítillega þegar skoðað er hverjir fá síðan
ADHD­greiningu. Þá er heilsugæslan með
74%, sérfræðingar spítalans með 21% og
geðlæknar á stofu með 5%.
Fjöldi tilvísana frá upphafi til 5. sept­
ember í ár er 710 og lokið er skimun 264
og af þeim eru 192 jákvæðir. Lokið er
greiningu 158 og af þeim hafa 113 verið
greindir með ADHD. Þetta þýðir að þrátt
fyrir jákvæða skimun eru 45 einstaklingar
sem ekki hafa fengið ADHD­greiningu og
segir Páll það jákvætt. „Við erum þá ekki
að skima of þröngt og missa út á skim­
unarstiginu einstaklinga sem hugsanlega
gætu verið með ADHD.”
Þörfin fyrir greiningu er mjög mikil
segja þau Halldóra og Páll. „Á síðasta ári
voru tilvísanirnar talsvert fleiri en í ár
enda má segja að vandinn hafi verið upp­
safnaður. Það myndaðist því kúfur sem
okkur hefur ekki tekist að vinna á. Það
sem af er þessu ári virðist fjöldi tilvísana
á mánuði vera orðinn nokkuð stöðugur en
teymið hefur ekki mannafla til að vinna
úr þeim fjölda tilvísana sem nú berast
mánaðarlega þannig að biðtíminn lengist
enn. Biðtíminn hefur verið 10­12 mánuðir
en ég myndi telja eðlilegt að hann væri um
þrír mánuðir,” segir Páll.
Ungt fólk í miklum meirihluta
Kynja­ og aldursskipting tilvísana sýnir
að fjöldi kvenna og karla er nokkuð svip­
aður, 46% eru konur og 54% karlar. Það
vekur athygli að kynjaskipting þeirra sem
síðan greinast með ADHD er
önnur, þá snúast þessar tölur
við, konurnar eru ívið fleiri
en karlarnir. Langstærsti
aldurshópurinn sem vísað er
til teymisins er á aldrinum
20­35 ára og fækkar ein­
staklingum í eldri aldurs­
hópum hratt eftir það. Þessi
aldursskipting er einnig
áberandi greinileg þegar
skoðað er hverjir hafa fengið
greiningu. Um 70% þeirra
eru á aldrinum 20­35 ára.
„Þetta er ungt fólk sem
hefur flosnað upp úr námi
og gengur illa að festa ráð
sitt hvort heldur er í fjöl­
skyldu eða á vinnumarkaði.
Árangurinn af greiningu og
síðan meðferð kemur yfirleitt
mjög fljótt í ljós og skilar sér
margfalt,” segir Halldóra.
Þau eru sammála um að
þrátt fyrir mikilvægi um­
ræðunnar um misnotkun á
rítalíni séu neikvæðar hliðar
á því máli. „Í samfélaginu
er stór hópur einstaklinga
á besta aldri sem þjáist af
ADHD. Þetta er hópur sem
misnotar ekki lyf en á í erfiðleikum með
að sinna daglegu lífi, stunda vinnu og/eða
nám, félagslegir árekstrar eru tíðir hvort
sem er í einkalífi eða annars staðar. Þessir
einstaklingar geta notað metýlfenídatlyf
með mjög góðum árangri en sumir þeirra
eru tregir eða jafnvel ófáanlegir til þess
vegna þeirra neikvæðu ímyndar sem lyfin
hafa fengið á sig,” segir Páll.
Halldóra bætir því við að á vegum
teymisins hafi verið unnið að því allt þetta
ár að undirbúa hópmeðferð sem byggir
á hugrænni atferlismeðferð og hafi hún
byrjað um síðustu mánaðamót. „Þetta er
meðferð sem nýtist bæði þeim einstakling­
um sem taka lyf og einnig hinum sem ekki
taka nein lyf. Árangurinn erlendis af slíkri
meðferð hefur verið mjög góður en nú er
séð fyrir endann á því hér nema stefnu­
breyting stjórnvalda komi til og fjárveiting
fáist til áframhaldandi starfs.”
Skimunar- og greiningarferli ADHD-teymisins
hefur gefið mjög góða raun og þörfin fyrir
greiningu á ADHD hjá fullorðnum er mikil enda
biðtíminn orðinn allt að eitt ár.

!
Greiningarferli!ADHD!teymis!
Greiningars*g!
•  K,SADS!greiningarviðtal!fyrir!ADHD!hjá!fullorðnum!
•  MINI!geðgreiningarviðtal!og!mat!á!einkennum!
persónuleikaraskana!
•  Læknisfræðilegt!mat!á!almennu!heilsufari!og!þörf!á!frekari!
læknisfræðilegum!rannsóknum.!
•  Greindarmat!og!taugasálfræðilegt!mat!ef!þörf!krefur!
•  Frekari!upplýsingar!frá!aðstandendum!eða!fagfólki!eKir!
atvikum!
•  Öll!gögn!lögð!fyrir!teymisfund!og!ályktað!um!greiningu!
4!

!
Greiningarferli!ADHD!teymis!
Skimunars+g!
•  Skimunargögn:!
–  Tilvísunareyðublað!læknis!
•  Upplýsingar!um!sjúkrasögu,!ly6ameðferð,!:kni;!og!a=rotasögu!
–  Tilvísunareyðublað!sjúklings!
•  Upplýsingar!um!þroskasögu,!sjúkrasögu,!námsferil,!félagslegar!
aðstæður,!vímuefnaneyslu!og!a=rotaferil!(úFyllt!á!biðstofu)!
– Matslistar!(ADHD!RaBng!Scale)!
•  Eigið!mat!sjúklings!á!einkennum!í!bernsku!og!á!fullorðinsárum!
•  Mat!aðstandanda!(fengið!í!símtali!við!starfsmann!teymis)!á!
bernsku;!og!fullorðinseinkennum!
–  Upplýsingar!úr!LyIagagnagrunni!Landlæknis!
–  Upplýsingar!frá!fyrri!greiningarL!og!meðferðaraðilum!!!
! 3!