Læknablaðið - 01.11.2014, Blaðsíða 62

630 LÆKNAblaðið 2014/100
um bragfræði. Á sextugsaldri gaf hann,
undir dulnefninu Gestur, út ljóðabókina
Undir ljúfum lögum. Er þar slegið á ýmsa
strengi. Í formála segir dr. Alexander
Jóhannesson að í bókinni sé ort undir
fleiri bragarháttum, fornum sem nýjum,
en í nokkurri annarri íslenskri ljóðabók
og gæti því kallast Háttatal Gests. Ljóð­
stafasetning er með ýmsu móti, jafnvel í
einu og sama ljóðinu. Bókin hlaut dræmar
undirtektir. Sum ljóð hans eru þekkt og
enn sungin eða lesin. Má þar nefna „Hún
Kata litla í Koti“, „Spinn, spinn“, „Þei­þei
og ró­ró“ og „Hólamannahögg“. Í bókinni
er ekki að finna eitt hans þekktasta ljóð,
„Þú ert yndið mitt yngsta og besta“ sem
hann orti um yngsta barn sitt, Þórdísi Ósk.
Guðmundur fékkst talsvert við þýðingar.
Þekkt er þýðing hans „Bálför Sesars“ á
kafla úr Julius Caesar eftir Shakespeare
þar sem áhersla er lögð á hrynjandi frum­
textans.
Eftir það áfall sem spænska veikin
reyndist Guðmundi breyttist hann veru­
lega. Áður hafði hann verið framgjarn,
stundum talinn drembilátur enda yfir­
burðamaður sem naut lýðhylli. Nú varð
hann gæfari og hafði sig minna í frammi
út á við en sinnti af alúð sínum embættis­
störfum.
Guðmundur fékk lausn frá land­
læknisstörfum 1931 og hafði um líkt leyti
fengið vægt slag. Hann hlaut af því nokkra
lömun öðru megin. Síðar fékk hann ill­
kynja mein í auga og varð að fjarlægja það.
Meinið hafði þó dreift sér og leiddi Guð­
mund til dauða 7. maí 1937. Að hans ósk
var ekki flutt nein líkræða við útförina.
Hann hafði verið talsmaður bálfara og lét
brenna lík sitt.
Guðmundur Björnsson landlæknir var
tvímælalaust einn þeirra er mestu fengu
áorkað í heilbrigðismálum þjóðarinnar á
fyrstu áratugum 20. aldar. Sem landlækn­
ir, bæjarfulltrúi í Reykjavík og alþingis­
maður nýttust gáfur hans og eldmóður
vel. Sá fjöldi mála sem hann vann að og
barðist fyrir er ótrúlegur. Málsnilld hans
og ritfærni gerðu málstað hans og boð­
skap þjóðinni auðskilinn og aðgengilegan.
Ágætri grein Páls V.G. Kolka læknis um
ævi Guðmundar sem hér hefur mikið
verið stuðst við lýkur á broti úr þýðingu
Guðmundar á ljóðinu „Frægð Pasteurs“.
Páll telur þær línur verðug eftirmæli Guð­
mundar sjálfs:
Barn! Þú verður að vita,
og vel í minni geyma,
að uppi voru áður –
aldrei má því gleyma –
vitringar – afbragðsmenn,
með eldhug aldrei trauðan,
sem fengu fært um set
fávisku manna’ og – dauðann…
Heimildir:
Blöndal LB, Jónsson V. Læknar á Íslandi. Sögufélagið,
Reykjavík 1944: 116­9.
Kolka PVG. „Guðmundur Björnsson landlæknir.“ Merkir
Íslendingar. Nýr flokkur II. Bókfellsútgáfan h.f., Reykjavík
1963: 199 ­220.
Kolka PVG. Föðurtún. Reykjavík 1950.
Jóhannesson A. Guðmundur Björnsson sextugur. Ísafold
1924; 49: 1.
Gestur (dulnefni): Undir ljúfum lögum. Reykjavík 1918.
Lækjargata, Amtmannsstígur 1 sem var heimili Guðmundar Björnssonar í 40 ár, Menntaskólinn í Reykjavík, Íþaka, bókasafn MR. Ljósmynd: Christian Schierbeck læknir, 1901-
1902. Undir myndina ritaði ljósmyndarinn: „Nefnd á vegum bæjarráðsins veltir vöngum yfir stærsta rennustein bæjarins (sem stendur við hliðina á honum) – þessi svokallaði
„lækur“ kostar þúsundir króna árlega. Það næst ekki nægjanlegur halli á frárennslinu. Litli herrann með stafinn, sem snýr baki, er héraðslæknir sem leiðbeindi mér. Hrokafullur karl
sem gerir heimskuleg verkefni, lélegur biðraðalæknir.“ [Héraðslæknir í Reykjavík á þessum tíma var Guðmundur Björnsson]. Mynd Ljósmyndasafn Reykjavíkur.
gegn
heilablóðfalli/
segareki
Forvörn gegn heilablóðfalli / segareki hjá sjúklingum með
gáttatif sem ekki tengist lokusjúkdómum (NVAF)
Aðeins Eliquis® tengir
saman þessa kosti
Veldu Eliquis®, eina Xa hemilinn sem sýnt
hefur verið fram á að veiti áhrifaríkari vörn
gegn heilablóðfalli/segareki með marktækt minni
tíðni á meiriháttar blæðingum samanborið við
warfarin1.
Eliquis® (apixaban), sem ætlað er til inntöku, er beinn hemill á storkuþátt Xa og hefur eftirfarandi
ábendingar:
• Forvörn gegn bláæðasegareki (VTE) hjá fullorðnum sjúklingum sem hafa gengist undir valfrjáls
mjaðmarliðskipti eða hnéliðskipti.
• Forvörn gegn heilablóðfalli og segareki í slagæð hjá fullorðnum sjúklingum með gáttatif sem
ekki tengist hjartalokusjúkdómum (non-valvular atrial fibrillation, NVAF) ásamt einum eða fleiri
áhættuþáttum, svo sem sögu um heilablóðfall eða tímabundna blóðþurrð í heila (transient ischaemic
attack, TIA), aldur ≥75 ára, háþrýstingi, sykursýki eða hjartabilun með einkennum (NYHA flokkur ≥II)2.
Þetta lyf er undir sérstöku eftirliti til að nýjar upplýsingar um öryggi lyfsins komist fljótt og örugglega til skila. Heilbrigðisstarfsmenn
eru hvattir til að tilkynna allar aukaverkanir sem grunur er um að tengist lyfinu.

Sjá frekari upplýsingar um lyfið á www. lyfjastofnun.is
Heimildir: 1. Granger CB et al. Apixaban versus warfarin in patients with atrial fibrillation.N Engl J Med 2011; 365: 981–992.2.
2. Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Eliquis.
Áhrifaríkari vörn
PFI141001
samanborið
við warfarin1samanborið
við warfarin1
Minni tíðni
meiriháttar
blæðinga