Ægir - 01.09.2001, Page 6

6
P I S T I L L M Á N A Ð A R I N S
Deilur um fiskverð hafa fylgt útgerð á
Íslandi svo lengi sem mig rekur minni
til. Á árunum frá 1956 til 1960 var
verð á botnfiski ákveðið með lögum.
Það mun líklega hafa verið á árinu
1959 sem hér kom til valda frjálslynd
ríkisstjórn sem ákvað með lögum nr.
47/1960 að nú skyldu kaupendur og
seljendur koma sér saman um verðið
án utanaðkomandi áhrifa, þ.e. útgerð-
in og vinnslan, sem þá voru ekki í eins
ríkum mæli og í dag á sömu hendi.
Ekki var nú samkomulagið á því kær-
leiksheimili jafn innilegt og í dag því
að flotinn lá bundinn við bryggju
fyrstu vikur eða mánuði næstu vertíð-
ar. Í framhaldinu var ákveðið að koma
á fót ráði, til þess að ákvarða verð á
fiski uppúr sjó, sem allir hagsmunaað-
ilar ættu aðild að, þ.e. sjómenn, út-
gerðin og vinnslan.
Lög um Verðlagsráð sjávarútvegsins
nr. 97 voru síðan sett af Alþingi árið
1960 og fjölluðu eins og áður sagði
um verðlagningu á fiski upp úr sjó.
Þetta verðlagningarkerfi var við líði til
ársins 1993 eða í rúm 30 ár; en var þá
aflagt án þess að í staðinn kæmi form-
legur vettvangur til þess að tryggja
frjálsa verðmyndun á fiski uppúr sjó.
Í staðinn var tekið upp sama kerfi og
reynt hafði verið 1960 þ.e. að aðilarnir
í greininni kæmu sér saman um verð-
ið. Þær breytingar höfðu átt sér stað að
nú var það ekki fiskvinnslan og út-
gerðin sem þurftu að ná saman heldur
útgerðin og sjómennirnir.
Þessari breytingu fylgdi að sjómenn-
irnir höfðu engan formlegan rétt til
þess að berjast fyrir breyttu fiskverði
líkt og útgerðin hafði á sínum tíma
sem gat lagt skipunum og hafði til
þess fullan rétt; sjómennirnir eru í
annarri stöðu, þeir hafa ekki lagalega
heimild til þess að leggja niður störf
til þess að berjast fyrir eðlilegu fisk-
verði nema með því að boða til vinnu-
stöðvunar.
Þess vegna hefur hið svokallaða frelsi
við verðlagninguna reynst haldlítið og
sjómenn því orðið að una við það fisk-
verð sem útgerðin hefur skammtað
þeim hverju sinni. Þetta sést best á því
að á síðasta ári var t.d. verð á slægðum
þorski á innlendu fiskmörkuðunum
60% hærra að meðaltali en í beinu söl-
unni.
Í kjarasamningi milli VSFÍ og LÍÚ,
sem undirritaður var að morgni 9. maí
sl., var samið um markaðstengingu á
þorski, karfa og ýsu. Markaðstenging-
in hefur í för með sér að verð á slægð-
um þorski í beinni sölu við samnings-
lok á að ná 95,4% af vegnu meðalverði
markaða og beinnar sölu að frádregn-
um 5% sölukostnaði á mörkuðum.
Samningurinn á einfaldlega að færa fé-
lagsmönnum VSFÍ á fiskiskipum með-
altals raunhækkun á þorski upp á 20%
á samningstímanum. En þetta er í
fyrsta skipti sem samninganefnd LÍÚ
hefur ljáð því máls að markaðstengja
verð á fiski uppúr sjó þrátt fyrir að sjó-
menn séu búnir að hafa þessa kröfu
uppi allt frá því að Verðlagsráðið var
lagt niður á sínum tíma.
Með þessum samningi vona ég að
verðmyndunarmálin komist í ásættan-
legt horf sem leiði til þess að samskipti
útgerða og sjómanna batni svo og
reikningsleg staða þeirra útgerða sem
selt hafa afla sinn í beinni sölu til fisk-
vinnslunnar batni verulega.
Í þessu sambandi væri nokkuð fróðlegt
að bera saman afkomu þeirra skipa sem
eru að selja á lágum verðum til eigin
vinnslu, til þess eins að halda niðri
kjörum sjómanna og útgerð þeirra
skipa sem selja allan sinn afla á inn-
lendum eða erlendum mörkuðum. Ég
býst við að afkoman í þessum tveimur
útgerðarformum sé nokkuð ólík. Í
þessu sambandi má t.d. nefna útgerð
Freyju RE 38, sem selur allan sinn afla
á innlendum eða erlendum mörkuð-
um; þessi útgerð gengur mjög vel að
því að best verður séð og eitt er alveg
víst að klögumál vegna þess að útgerð-
in sé að hafa rangt við þegar gert er
upp við sjómennina, t.d. með því að
láta þá taka þátt í kaupum á aflaheim-
ildum er óþekkt hjá þeirri útgerð; sem
og hjá fjölmörgum öðrum útgerðum
sem gengur engu að síður vel hjá um
þessar mundir.
Staðreynd málsins er einfaldlega sú að
íslenskir sjómenn hafa greitt niður
hráefni fyrir fiskvinnsluna á undan-
gengnum árum. Með nýgerðum kjara-
samningi milli LÍÚ og VSFÍ vona ég
að þeir tímar heyri senn sögunni til.
Nýir tímar í verðlagningu
á fiski
Pistil mánaðarins skrifar Helgi Laxdal,
formaður Vélstjórafélags Íslands