Tímarit Máls og menningar - 01.05.1942, Side 31

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
25
eins og Lenau, Uhland og Hebbel, í Frakklandi Alfred
de Yigny, í Englandi Carlyle og Tennyson.
Þetta úrval og þessar undanfellingar Brandesar sýna
glöggt, að trúbneigð og einfeldni var lionum ógeðfelld.
Hann vantaði skilning á ýmsum hliðum mannlegs tilfinn-
ingalífs, og vissi það sjálfur, það sést glöggt í inngangs-
orðum að ritsafni bans (bd. I).
Einhver kynni að nefna i mótmælaskyni gegn þessu
bók Brandesar um Sören Kierkegaard. Þeirri aðfinnslu
er auðsvarað. Þegar bann tekur verk og hugsjónir Ivierke-
gaards lil rannsóknar, þá er það vegna áhrifa Kierkegaards
á þróun sjálfs lians, vegna þess að Sören Kierkegaard, eins
og bann sjálfnr, er risinn (litaninn), sem vill gera at-
rennu á himininn sjálfan, þrumuveðrið, sem geysar á
móti storminum. Það er líka vegna þess, að Brandes, eins
og allir gáfaðir danskir menntamenn, liefur ungur fengið
sitt Weltschmerz-kast með „Leiden des jungen Werthers“
og bölsýni, „stille Fortvivlelse“, Kierkegaards.
Eitt af margri óþarfri gagnrýni, sem beitt hefur verið
við Brandes, er sú, þegar spurt er, liversvegna hann sé
ekki orðinn foringi eins og Grundtvig eða Björnstjerne
Björnson. Svar við þessu liggur í blutarins eðli. Menn eins
og Lúkianos, Montaigne, Voltaire eða Brandes eru andans
byltingarmenn, ekki safnaðar-stofnendur, þeir eru upp-
örvandi vekjarar, ekki höfundar kenningakerfis, þeir eru
sundrarar úreltra erfðahugsana og erfðavenja, eins og
sýrurnar í efnafræðinni.
Sterkasta ábrifavald Brandesar var glæsibragur persónu
lians, binn óslökkvandi eldmóður lians. Hann lagði alltaf
áberzlu á gildi persónuleikans, reyndi að ala upp persónur,
krafðist þess, að menn liefðu kjark til þess að standa
við skoðanir sínar, hann slakaði aldrei til við óréttinn,
lagði tiiklaust allt i bættu fyrir málstað sinn. Þessvegna
hafði bann ábrif á ótal menn, en flokk eða söfnuð stofnaði
bann aldrei. Einstaklingseðlið var of ríkt í honum til þess.