Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Síða 4

162
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
voru flestir svo vel að sér í dönsku að þeir rituðu fullum fetum á því máli, margir
þeirra sömdu bækur á dönsku samhliða íslensku. Og þegar þeir rituðu móðurmál-
ið höfðu þeir jafnan auga með sjálfum sér og voru fljótir að taka sig á hvenær
sem bar af réttri leið og danskan sé frammí pennann. íslenskir nútímablaðamenn
sletta dönsku í belg og biðu af því þeir kunna ekki dönsku. Stundum virðast þeir
halda að nú hafi þeir verið reglulega fyndnir, frumlegir og ferskir í orðalagi þeg-
ar þeir eru búnir að setja á pappírinn eitthvert hundþvælt aldanskt orðatiltæki.
Ekki als fyrir laungu settu yfirvöldin nefnd til að gæta þess að fólk sé ekki að
búa til alskonar vitlaus örnefni, og sömuleiðis hefur verið lagt fyrir presta að
hætta að skfra börn hraklegum ónefnum sem sumum virðist vera mikið kappsmál
að klína á afkomendur sína. Mér dettur í hug hvort ekki væri gerlegt að yfirvöld-
in færðu út verksvið þessarar nefndar, eða skipuðu ráðunaut og leiðbeinanda,
einn eða fleiri, sem starfaði með ritstjórnum blaðanna að því að hefta málskemdir
yfirleitt, en einkum og sérílagi stemma stigu við þeim hervirkjum sem fákunnandi
blaðamenn eru sívinnandi á móðurmálinu. Það er nauðsynlegt að blaðamönnum
sé öðrum fremur kent að varast gildrur málsins, því þeir orka á málkend almenn-
íngs með daglegum skrifum sínum; sömuleiðis að þeim sé veitt tilsögn um hættur
dönskunnar, svo þeir geti varast hana þegar þeir skrifa á íslensku; ennfremur að
þeim séu kend orð og orðatiltæki íslensk um ýmsa hluti og hugtök sem þeir eru
altaf að klæmast á af því þeir eru að reyna að húa til íslensku í staðinn fyrir að
læra hana; og þá er auðvitað ekki síður þörf á að vekja athygli þeirra á góðum
nýmyndunum um efni og hugtök sem eru annaðhvort ný í heiminum eða hafa ekki
áður verið rædd á vora túngu.
Enn er eitt í blöðum hérna, sem flokka má með málskemdum og ekki er úr vegi
að minnast á úr því að farið er á stað. Einsog allir vita þá er hér miklu vægari
stjórnmálabarátta en í öðrum löndum. Hér er ekki farið í áflog á alþíngi, reist
götuvígi og barist, ekki settar vítisvélar í hús yfirvaldanna eða skrifstofur stjóm-
málaflokka né geingið heim til stjórnmálamanna að kvöldlagi til að myrða þá;
skothríð, mannvíg á strætum eða lángvarandi blóðsúthellíngar útaf ósamkomulagi
innanlands er ekki í tísku hér, en alt er þetta daglegt brauð í stjórnmálabaráttu
erlendis. Hér eru flestir stjórnmálaandstæðíngar góðkunníngjar og samneyta hver
öðrum fúslega. Eins er um almenníng, menn eru vinir og velunnarar liver annars
þó þeir hafi ólíkar skoðanir á stjórnmálum og hagfræði. Þessi tiltölulega átaka-
litla, milda og ástríðulausa stjórnmálabarátta hjá okkur verður einna ljósust af
orðbragði því sem notað er í dagblöðum okkar þegar ritað er um stjórnmál. Ég
mæli með hressilegum skeleggum stjórnmálarökræðum, þar sem jafnvel lítið orð
getur orðið stórt og þúngt af því að standa á stað sem er rétt undirbúinn sálfræði-
lega í meginmálinu. Þetta er því miður sjaldgæft í rökræðum hér á íslandi, svo
sjaldgæft að landsfólkinu getur orðið snarbilt við ef fyrir kemur að orð hittir í
mark. Stjórnmálaumræður hér eru oftastnær einna líkastar og þegar hundur er að
elta hrafn, en slíkt er einna saklausust skemtun á jörðu, hefur víst aldrei komið
fyrir í veraldarsögunni að hundur hafi náð hrafni. Það er eitt dæmið um
ástríðuleysið í stjómmálarökræðum okkar að blaðamenn skuli endast til þess,