Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Side 5

RITSTJ ÓRNARGREINAR
163
sumir hverjir frammá gamals aldur, að kalla hver annan fífl, fant, ræksni, ræfil,
bófa, bjálfa og önnur þessháttar innantóm fúkyrði. Þetta sýnir hvað íslendíngar
eru saklausir menn, í raun og veru infantflir: aldrei búnir að slíta barnsskónum,
stjómmálaritgerðir þeirra verka á lesandann einsog „kindergarten". Hitt er ekki
vafamál að þessar barnaskammir í almennum umræðum fullorðinna manna hafa
málspillandi áhrif: sérstök orð, sem eru að vísu í sjálfu sér góð og gild, eru rænd
efni sínu, krafti og safa með því verið er að nauða á þeim alt árið án þess nokkuð
sé meint með þeim. Einnig hér hefðu blaðamenn þörf hlútlægrar leiðbeiníngar
frá smekklegum, greindum og vel mentum ráðunautum.
H. K. L.
Sviðið autt
Sviplegt að horfa á leikendurna hverfa út milli lausaveggjanna í miðjum þætti
fyrir lyftu fortjaldi, og hafa á brott með sér innanstokksmunina úr sjónleiknum,
uns eftir stendur sviðið autt. En tjaldið fellur ekki. Sem hljóðir skuggar líða horf-
in örlög yfir tómt sviðið, þeir leikir sem hér voru leiknir forðum -— í þúsund ár
samfleytt; því þetta er orðið gamalt leikhús. A Snæfjallaströnd nær nú bygð
ekki leingra úteftir en í Unaðsdal, Jökulfirðir eru allir tómir „að innanverður",
nema á Dynjanda og í Kjós, þar er hvor fjölskyldan á sínum bæ; útí Grunnavík
eru enn fáeinir bæir kríngum séra Jónmund. A Hesteyri voru nær tvö hundruð
íbúa fyrir fám árum, en á dögunum þegar ég kom þar voru sjö eftir og fjórir
þeirra á fönim. Sölvi Betúelsson hreppstjóri, síðasti bóndinn þar í firði, sagði að
þegar ekki væri leingur liðsafli að setja bát á Hesteyri væri sjálfgerður silinn fyr-
ir sig að fara líka. A Hornströndum er mannabygð horfin með öllu, nema í
Reykjafirði norðan Geirólfsgnúps, einni mestu hlunnindajörð landsins; og vita-
vörður er á Látrum. Bygðin hefur eyðst síðustu árin; þegar við komum í Furu-
fjörð höfðu bændur tekið sig upp þaðan með lið sitt fyrir nokkrum dögum; ekk-
ert eftir nema grasið. A hverjum bæ standa hús uppi enn í kafloðnum túnum, víða
hefur verið margbýlt, á Homi standa þrjú bæarhús af fjómm. Sjónleikur þúsund
ára mannlífs er allur, og bráðum einginn eftir á staðnum til að muna neitt sem
hefur gerst; þraut og gnótt, gleði og harmar þrjátíu fjörutíu kynslóða öld framm-
af öld síðan árið 900 eða 950 eða þaríkring, vonir, ástir, jól, lífsháskar, móðir og
bam þúsund sinnum, tíu þúsund sinnum og kanski oftar, og jafnoft svolítil lík-
fylgd ýmist á fuglglöðum sumardegi eða í hríðarágaungum um vetur, en nú — alt
búið; „og loks er einsog ekkert hafi gerst,“ segir hið vitra skáld. Eftir er gras og
enn gras. Og fuglar. Þess ber að óska að því fólki sem hefur flutst héðan vegni
vel í þeim stöðum þar sem það er niður komið nú og vist samrýmist betur kröf-
um nútímans en hér mátti verða.
En á meðan til er fólk á víð og dreif um landið, borið og barnfætt á þessum
slóðum, og sumt átt þar heima til skams tíma, finst mér ekki megi sitja sig úr
færi að skrá eftir því þann fróðleik sem hægt er að ná saman um bygðina. Meðan