Tímarit Máls og menningar - 01.11.1950, Síða 135

r
>v
UMSAGNIR UM BÆKUR
V__________________________)
Jóhannes úr Kötlum:
Dauðsmannsey
og Siglingin mikla
Utgefandi: Heimskringla,
Reykjavík 1949 og 1950.
Það þótti jafnan merkur bókmennta-
viðburður, þegar Jóhannes úr Kötlum
sendi frá sér nýja ljóðabók, og ljóða-
vinir voru ekki í rónni, fyrr en þeir
höfðu bókina í höndunum. Nú eru lið-
in fimm ár, síðan „Sól tér sortna“ kom
út, og þann tíma virðist Jóhannes hafa
helgað ljóðadís sinni minni tíma en oft
áður. Mörgum ljóðavinum mun vera
þetta nokkurt áhyggjuefni, ekki ein-
göngu vegna Jóhannesar sjálfs, heldur
vegna íslenzkrar Ijóðlistar almennt. ís-
lenzk ljóðlist virðist þessa stundina í
svo miklum þrengingum, að hún megi
varla við því, að missa eins síns bezta
stuðningsmanns. Máski er þó þetta tóm-
læti Jóhannesar gagnvart Ijóðadísinni
tilfinnanlegast vegna þess, að sjaldan
hefur okkur verið meiri þörf en nú að
eiga ótrauðan ljóðasmið með sterkan
orðsins brand til að varpa ljósi á vanda-
mál líðandi stundar. Við íslendingar
erum svo vanir því að láta skáldin
yrkja okkur bakhjarl. Ef til vill stafar
þetta annars vegar af þrengingum ís-
lenzkrar ljóðlistar almennt og hins veg-
ar af því, að Jóhannes stendur nú fram-
ar en oft áður í hinni daglegu lífsbar-
áttu — í víðtækasta skilningi. Og þó er
enn ein skýring, og er hún tilefni þess-
arar ritsmíðar. Jóhannes virðist nú um
sinn fyrir alvöru hafa snúið sér að
skáldsagnagerð.
Fyrir skömmu kom út annað bindi af
fyrirhuguðu þriggja binda skáldverki,
og nefnist það Siglingin mikla. Fyrsta
bindið, sem kom út á síðastliðnu ári,
hafði í skím skáldsins hlotið nafnið
Dauðsmannsey. Bækur þessar fjalla um
flutninga íslendinga til Vesturheims.
Hér hefur Jóhannes snúið sér að miklu
en áður vanræktu yrkisefni. Heiti fyrsta
bindis, Dauðsmannsey, er býsna vel val-
ið. Langflestir, sem fluttu burt af land-
inu, munu liafa litið svo á, að þeim
væri ólíft hér heima, og vonað, að lífs-
skilyrðin væru betri í fyrirheitna land-
inu. Þótt sumir hafi flutt af ævintýra-
þrá, munu hinir þó miklu fleiri, sem
fóru af illri nauðsyn.
Aðalpersónurnar í Dauðsmannsey eru
Ófeigur grallari og Sigurfljóð kona
hans, og er hlutur Ófeigs í bókinni
sýnu mestur. Ófeigur er fremur hrjúf
persóna og óbetranlegur kvennamaður,
sannkallaður grallari. Sitt hvoru megin
við þessi hjón, sem ásamt öðru fólki á
svipuðu lífsstigi mynda kjarna sögunn-
ar, er svo unga kynslóðin, Sigga á Selja-
landi og Siggi Gudduson, og gamla kyn-
slóðin, Arndís móðir húsfreyjunnar og
Snorri faðir bóndans, sem hengir sig
heldur en að þurfa að flytjast af landi
brott til Ameríku á gamals aldri. Sagan
gerist síðasta árið, áður en sögupersón-
urnar leggja af stað til Ameríku.