Tímarit Máls og menningar - 01.05.1951, Qupperneq 78

UMSAGNIR UM BÆKUR
v

Ágúst H. Bjarnason:
Saga mannsandans III.
Hellas. HlaSbúð 1950.
Prófessor Agúst H. Bjamason hefur
sent frá sér Hellas, 3. bindið af Sögu
mannsandans. Er þar mörgu aukið við
og frásögnin víða fyllri en var í 1. út-
gáfu, enda er bókin miklu stærri. Af
auðsæjustu breytingunum má nefna
þær, að bætt er við tímatali yfir sögu
Grikkja, en safn ágætra mynda sett aft-
an við lesmálið og er víða til þeirra vitn-
að. í stað litla uppdráttarins í 1. útgáfu
er nú komið stórt landabréf, sem sýnir
hellenska ríkið allt. Þá er 1. kafli bókar-
innar að mestu nýr. Hefur höf. notfært
sér niðurstöður rannsókna á Kríteyjar-
menningu svokallaðri, sem gerðar vom
á þessari öld og mikla þýðingu hafa fyr-
ir skilning okkar á þróun grískrar menn-
ingar. Flestir aðrir kaflar bókarinnar
eru breyttir, þó að stundum sé ekki um
annað að ræða en nákvæmari og fágaðri
frásagnarhátt. Á þetta t. d. við bæði um
kaflann um Platon og Aristoteles. Yfir-
litið yfir rökfræði Aristoteless er orðið
gleggra, skilningur höf. á henni ljósari
en í útgáfunni frá 1910, enda hefur pró-
fessorinn kennt rökfræði hálfan fjórða
tug ára, síðan hann ritaði 1. útg. Af
orðabreytingum, sem greinilega eru til
bóta, má nefna hina nýju þýðingu á
kategorí: kennimark í stað sagnmarks
í 1. útg. Þó þýðir höfundur contradicto-
risk: gagnstætt, en betra væri að segja
gagnkvætt, og svo gerir Símon í Rök-
fræði. Gagnstætt og andstætt sýna eng-
an greinilegan merkingarmun í ís-
lenzku, svo sem vera þyrfti til að þýða
með þeim contradictorisk og kontrar.
Síðasta kafla 1. útg., Nýplatónskunni,
er sleppt. Ætlar höf. sér að fjalla um
hana í IV. bindi, sem hann semur um
rómverska menningu, þróun hennar og
áhrif. Kaflinn Platóningar hinir yngri
er aftur á móti — lítið breyttur — í síð-
ari útgáfunni, en fallið hefur niður að
geta hans í efnisskrá. Loks hefur bætzt
við nýr kafli, Arfleifð forngrikkja, og
eru það niðurlagsorð. Hefur höfundur
séð það réttilega að bókinni þurfti að
ljúka með heildarmynd af áhrifum hell-
enskrar menningar, en allt um það er
kaflinn með veikustu þáttum bókarinn-
ar.
„Hellas" er yfirlitsrit. Viðfangsefni
höfundar er það að rekja í stórum drátt-
um þróun grískrar menningar, lýsa af-
rekum hennar og hnignun. Auðvitað
neyðir takmarkað rúm hann oft til þess
að fara fljótt yfir sögu, en lesandann má
þó furða á því, hve víða hann fær við
komið og hve miklu efni honum tekst að
þjappa saman í bókina. Annað mál er
það, að lesandi, sem kunnugur er efn-
inu frá öðrum ritum, kann margs að
sakna. Hjá því verður varla sneitt. Og