Tímarit Máls og menningar - 01.05.1951, Síða 86

s N
ERLEND TÍMARIT
\
í febrúar var frumsýndur í Þjóðleikhúsinu sjónleikur eftir J.-P. Sartre,
í fyrsta skipti sem leikur eftir þann höfund er sýndur á íslenzku leiksviði.
Gagnrýnendur dagblaðanna höfðu ýmislegt fróðlegt og skemmtilegt að
segja um þennan sjónleik og höfund hans. Engu að síður má það vera til
gamans og gagns íslenzkum lesendum að heyra rödd um leikrit Sartres
úr heimalandi höfundar. í tímaritinu Europe*, febrúar 1950, er grein eftir
höfund að nafni André Charmel um leikrit Jean-Paul Sartres. Hér eru
teknar úr greininni nokkrar klausur, einkum viðvíkjandi þeim tveim
leikritum Sartres sem eru íslendingum kunn: La Putain respectueuse
(leikið í Ríkisútvarpið vorið 1949 og kallað / nafni velsœmisins) og Les
Mains sales (FlekkaSar hendur). Höfundi farast meðal annars svo orð:
Skcddsagnahöfundar og leikrita
Það væri þörf á að gera rannsókn um skáldsagnahöfunda sem fást við leikritagerð.
Hafi fáir leikritahöfundar snúið sér að skáldsagnagerð, þá er aftur á móti fjöldi
skáldsagnahöfunda sem hafa reynt getu sína við leikritagerð eða lagt hana fyrir
sig; hvort sem þeir hafa látið freistast af göldrum leiksviðsins, eða langað til að
sjá persónur sínar loksins lifandi fyrir augunum, eða forvitnin hefur knúið þá til
að reyna sig við áhorfendur, því að þeir hafa ef til vill þörf, dálítið hégómlega að
vísu en engu að síður mannlega, til að sjá viðbrögð áhorfenda, jafnvel þó þeir viti
að hið skrifaða orð hefur varanlegri og máski dýpri áhrif; eða þá þeir hafa viljað
predika hugsjónir sínar með því að leikhús hefur alltaf verið eitthvað í líkingu við
predikunarstól eða ræðupall. Ef til vill eru líka til einhverjir sem taka að fást við
leikritum vegna egósentrisma, til að egna áhorfendur eða til að sýnast...
Við skulum vera hreinskilin: þó að það komi fyrir að sæmilegur skáldsagnahöf-
undur verði mikill leikritahöfundur, þá er hitt sjaldgæft að mikill skáldsagnahöf-
undur semji höfuðverk fyrir leiksvið. Skáldsagnahöfundur, sem leggur mannlegan
skilning í hverja hreyfingu eða atburð eða jafnvel hlut og leitast við að túlka allt
ng kryfja, tekur varla í mál að gera strangt úrval, forðast að minnsta kosti að þjappa
saman efninu og ýkja línur og liti: hann leitar ekki skyndiáhrifa. Hann vill ekki
ná áhrifum með ópi, ekki einu sinni með orðunum sjálfum heldur með afhjúpun eða
með því að láta menn renna grun í það sem gerist. Skilningur og skynsemi skáld-
sagnahöfundar eru alltaf nálæg, meira að segja í natúralískum verkum, meira að
segja í beinum frásögnum ... Hann hefur nógan tíma og getur lagt leið sína um
gefið út í París, ritstjóri Pierre Ahraham. Stofnað 1923 af Romain Rolland.