Tímarit Máls og menningar - 01.03.1958, Blaðsíða 13

Verður Laugavegur 18
heimili Máls og menningar, eða ekki?
T 7w gleymum ekki úr sögu Máls og menningar haustinu 1953, þegar bókabúð íélagsins
» hafði verið sagt upp leigustað sínum á Laugavegi 19 og um 180 félagsmenn brugðust
fljótt og drengilega við kalli Máls og menningar, lögðu fram á nokkrum vikum 650 þús. kr.
og stofnuðu með okkur hlutafélagið Vegamót sem festi kaup á Laugavegi 18.
Síðan höfum við alið þá von í brjósti, og látið hana óspart uppi, að þar mundi rísa ný
bygging sem yrði „hús Máls og menningar“, eða starfsheimili félagsins; gott ef við létum
ekki fljúga fyrir að á tvítugsafmæli félagsins mundu félagsmenn afhenda það Máli og
menningu að gjöf. En afmælið leið án þess hægt væri að leggja svo mikið sem homstein
að byggingunni, og félagsmenn fundu ekki hjá sér hvöt til að minnast þess með því til að
mynda að leggja eitthvað í byggingarsjóð.
Nú er loks þar komið að byrjað er að grafa fyrir grunni hússins og við birtum hér upp-
drátt að því eftir Sigvalda Thordarson arkitekt. Verður byggingin um 5700 rúmmetrar, 5
hæðir auk kjallara, rúmlega 300 fermetrar að flatarmáli, IOV2 metri með Laugavegi og um
30 metrar meðfram Vegamótastíg, en hann breikkar um þrjá metra. Hún kostar að sjálf-
sögðu ærið fé, allt að sex milj. króna, og nær 2.5 milj. kr. að gera hana fokhelda. Vegamót
samþykktu í jan. s.l. að auka hlutafé sitt um 500 þús. kr. til að koma byggingunni af stað,
og er komið loforð frá hluthöfum fyrir þeirri aukningu. Vitaskuld hrekkur sú upphæð
skammt, en sá 180 manna hópur sem stofnaði Vegamót hefur enn sýnt hug sinn til þessa
máls. En þó að Vegamót hrindi þannig byggingunni af stað, hvaða líkur eru í raun réttri
til þess að hér rísi hús eða starfsheimili Máls og menningar, þ. e. að félagið geti að veru-
legu leyti haft umráð yfir byggingunni eða næg afnot af henni?
Hver var draumur okkar um þessa byggingu? Að Mál og menning hefði þar í fyrsta lagi
rúmgóðan stað fyrir bóka- og ritfangaverzlun sína, ennfremur skrifstofur, bókasafn, les-
stofu, samkomusal o. fl. Og getur bygging, ef eitthvað af þessu vantar og leigja yrði hana
að mestu leyti öðrum fyrirtækjum, kailazt „hús Máls og menningar"? Hvað yrði þá um
aukna menningarstarfsemi félagsins, sem þessari byggingu var ætlað að skapa skilyrði til?
Og hver yrði hagnaður félagsmanna? Og til hvers var þá yfirleitt af stað farið?
En hver er fram að þessu hlutur Máls og menningar? Hvað á félagið í Vegamótum eða
byggingarsjóði til að tryggja sér nauðsynlegt húsnæði í byggingunni og með þeim kjörum
sem félagsstarfsemin er þar yrði rekin rís undir?
Mál og menning á enga sjóði og hefur aldrei átt. Árgjöld félagsmanna hafa aldrei gert
meira en hrökkva fyrir kostnaði frá ári til árs, og ágóði af bókabúðinni hefur jafnharðan
runnið til útgáfunnar. Frá útgáfunni hefur aldrei neitt verið tekið til annarrar starfsemi.
Þegar Mál og menning á sínum tíma lagði 150 þús. kr. til hlutafjárkaupa í prentsmiðjunni
Hólum h.f., fékk félagið upphæðina að láni og stofnaði til fyrstu skulda. Jafnvel þegar fé-
lagið réðst í aukna og fjölbreyttari útgáfu með bókaflokkunum varð það að taka nýtt
3