Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Blaðsíða 42

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
og sauðabragð, sem var til framsveita
og dala, þar höfðust sauðkindur (og
annar peningur) nú hvað hörmulig-
ast við. Ærnar misstu þar margar svo
þrótt og styrk fóta og kropps að ei
gátu borið sig, og menn komu að
þeim í haganum liggjandi og í hungr-
inu nagandi grasstrá kringum sig, eft-
ir sem til náðu, fæturnir upp undir
kné, skolturinn upp undir augu, guln-
aði eður bleiknaði við á að líta,
munnur og nasir sárnuðu, og vurðu
snoðnar, svo skepnur þoldu þar fyr-
ir ekki nauðalaust að bíta grasið, er
alltíð liafði þeim tilfinnanlega snerpu
á sér sem svoddan verkaði. Mjög mis-
munaði þó hvað sauðkindur báru
þetta af, en engi gafst sú í þessari sveit
að ei léti stórum á sjást og tapaði
meiru en helfingi nytjar. Nokkrir
menn létu ær sínar rölta heima á tún-
um og meintu að þeim þar með kynni
heldur að verða lífvænligra, en það
reyndist litlu nær betra en þótt í út-
haga gengið hefðu.
Til voru og þeir eð tóku fyrir sig
að láta kýr sínar ganga á túninu fyrir
sláttinn, þegar mest yfir dundi gras-
skemmdin, í þeirri meiningu að halda
við nokkru af nyt þeirra. En hvar kýr
höfðu mýrlendishaga nokkra, tóku
þær minnst að sér.
Um haustið þá vitja skyldi geldfjár
(af hvorju fólk átti þó harla fátt) til
afrétta, og lamba, var það aumkunar-
liga útlítandi. Sauðir, þótt þrevetra
væru, voru ei betri til holda en mjólk-
urær almennilega, og þær þó í lakara
lagi. Skárust flestir með 2ur og 3ur
pundum mörs, og þar í námund, en
miður þeir yngri. Lömbin komu svo
að ekkert fékkst fóðurtækt og flestum
valla líft, án allrar döfnunar frá því
er rekin voru á afrétt, velflest hálsmjó
og fannst gjörla hvert liðamót svíra-
beinsins, snoðin nær sem rakkar al-
mennilega eru. Hryggjarliðirnir
stóðu upp sem á horföllnu fé á vor-
dag, fætur snoðnir og sárir neðan,
sem og munnurinn og nokkurs lags
beinþroti um klaufirnar á sumum að
finna; kviðurinn sérlega uppblásinn
og þaninn. Þau skástu tóku þó nokkr-
ir menn af lömbum sínum, en allfæst,
og ætluðu til fóðrunar, brögguðust
og þvílík lömb heldur en ei, þá af
fjalli komu ofan í sveitina, en af þess-
um hrikti stöku lamb af til vortíma
hjá þeim gömul og góð hey áttu.
Mest gekk á af þessari plágu sem
fyrr er mælt til dala, afrétta og fram-
byggða, hvar fyrir og það fólk er þar
bjó, þótt áður lifði vel bjargvænliga,
eftir þessarar sveitar venju (því um
aðrar sveitir tala eg hér ekki, sem
sumar viðlíka, fæstar meira en Eyja-
fjörður, aðrar langtum minna,
kenndu á þessari hörmung) komst
eftir á í stærstu nauðir, og lögðu sum-
ir lífið á ofan, — að eg ei tali um þá
er áður vesælir voru og með naum-
indum löfðu við búhokur, sem þó var
fjöldi fólks hvorju undangerigin
harðindi ofan á þann eyðileggjandi
120