Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Page 43

EYFIRZK FRÁSÖGN
sauðfjárskurð 1777 og -78 er sauð-
pestarstraffinu skyldi takmörk
skorða, þrengdu til stærstu nauða. En
nú við þetta áfelli yfirgáfu þvílíkir
flestir bæði heimavist og heimilis,
þegar þess skaðnæmu verkanir tóku á
eftirfylgjanda ári 1784 framar að
hreyfa sér, svo að umfram þann sér-
lega grashrest er skeði af loftsins (eð-
ur umgetins óaldarmisturs) óheil-
næmi, hvar til og að minni meiningu
hjálpað hefur sjálfrar jarðarinnar
kuldi, er hana inn tekið hafði þá
næstliðið ár af þeim staklega hafís og
stórfrostum þá gengu almennu fram-
ar, skar sig einnig út fóðursins óheil-
næmi, þess er aflað var það sumar, á
þeim skepnum þess neyttu, svo að
þótt hefðu þar af sæmilega saðning,
vurðu þær óvenjulega. dáðlausar, svo
hverki gátu gengið, staðið né fóðrið
tekið og tuggið fyrir máttleysi í fót-
um mest og kjálkum, með óvenjuligri
tilgjörð. Á kjálkana komu heinæxli,
á sumum sauðkindum svo stór að
voru frá rótum á hæð fullur %ungur
þumlungs, og gild að því skapi, og
þaðan af minni, mörg og þétt á sum-
um, svo kjálkabeinið varð nær ó-
þekkjanlegt um það bil. Knjáliður-
inn þrútnaði á nokkrum og klaufirn-
ar. Voru þessi beinæxli með þéttri
skel að utan, en innan heldur hol með
beinskrofa eður frauðarlíking.
Ur þessum kvilla og aðskiljanlig-
um öðrum tilfellum drapst sauðpen-
ingur hér mjög hröpum, ei síður en
UM MÓÐUHARÐINDIN
úr hor einungis sem þó fylgdi með
hjá velflestum er lítil og óholl höfðu
heysöfn, en ægði að hausti að drepa
svo niður þær fáu kindur eftir áttu,
því fæstir fátæks almúga höfðu að
riðum aflað sauðfjár á ný eftir sauð-
fjárdrápið 1778, og þótt á ný fengju
nokkuð innkeypt, fyrir spjarir sínar
og aðra þeim annars ómissanlega
hluti er til tínt gátu, hnekktu þó und-
anfarin harðindisár, 1780 og -82, þe:s
tímgun, svo fjölgunin varð síðgjörv-
ari en ætlað var, en nú tók skarið af
í þessari plágu, svo hér hjálpuðu ekki
hey, þótt innan hófs ásett væri.
Að sönnu stoðaði það nokkra efn-
uðustu menn að áttu heyleifar síðan
árið 1781, er var eitthvort hið hezta
ár til heyskapar, bæði að vöxtum og
verkan, og svo lengi þær entust. Bar
lítið á þessum tilfellum á því sauðfé
er það fóður hafði, og hélzt nokkurn-
eginn við líf meðan það entist, en sem
það þraut en harðindi voru annars að
veðrafari og snjóþunga ein fyrir sig
hin mestu, kopaði því mjög nær það
nýja hey skyldi eta, og svo þótt nóg
þar af hefði.
Margar sauðkindur og einkum ær
voru það er höfðu bæði mör og merg
að sjá, þótt mörinn sýndist heldur
slyndru- og þjóttuligur, og í sumu fé
með mörgum og hörðum kirtlum,
því svipað sem menn nefna fékvarn-
ir á útmánuðum, og gátu þó ekki
reist sig og ekki reistar staðið né hev
etið og máttu því aflífast, hvað sem
121