Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Side 52

TIMARIT MALS OG MENNINGAlt
og kapUalisminn — b'árn cjnishyggjunnar
og þá um leiS eigingirninnar.“(!)
Sem sé: Fremur ájramliald kalda stríSs-
ins þar til yfir lýkur, með jyrirheitið um
„veg hins innri hetjuskapar“ yjir rjúkandi
rústir milljónaborganna síjellt jyrir augum
— já, jremur það en að fyrirheitið um hina
glœstu jramtíð, sem vísindin eru jcer um að
búa mannkyninu, verði að veruleika! Ann-
arsvegar kommúnisminn — hinsvegar kapí-
talisminn — og þar í milli hið andlega
tómrúm þar sem vestrœnir bókmenntamenn
hafa átt hœli nú um sinn með sína háspeki-
legu hugsœisstejnu að bakhjarli.
BRÚÐULEIKHÚS AUÐVALDSINS
En Evrópa •— vagga hinnar gömlu „klass-
ísku menningar“ — er í liœsta máta ejnis-
kennd og engu síður háð lögmálum „efnis-
hyggjunnar“ og „eigingirninnar“ en jjar-
lœgari áljur, — endaþótt jagurjrœðingar
loki augum jyrir staðreyndum. Og kalda
stríðið veitir hinum alþjóðlega kapítalisma
einmitt sérlega góð skilyrði til að þróast og
ejlast yjir öll landamœri, bœði andleg og
veraldleg, á kostnað „þingrœðis, lýðrœðis
og jrelsis“, —- eða þeirra jélagsjorma „ejnis-
heimsins“ sem þeir í orði kveðnu bera jyrir
brjósti. En sú staðreynd er þeim einnig
hulin.
Hinsvegar jœr hún ekki leynzt jyrir
norskum fjármálamanni aj hinum gamla
þjóðlega skóla, Torolv Solheim jrá Brevik,
og liann er nógu heiðarlegur til að jletta
ojan aj henni. Þessi sérkennilegi kapítal-
isti, sem er vcrksmiðjueigandi, gejur út all-
myndarlegt tímarit á eigin spýtur og birtir
þar aðallcga sögur og Ijóð ejtir ýmsa höj-
unda, en einnig cinstakar greinar ejtir sjálj-
an sig. Tímaritið er fyrsl og jremst bólc-
menntalegs eðlis, eins og jlest önnur tíma-
rit á Norðurlöndum, og stejnuskrá þess því
vœgast sagt mjög óljós. En svo ber til að í
3.—6. h. 1959 (tímaritið heitir raunar Fosse-
grimen) birtist grein ejtir ritstjórann um
Carl J. Hambro, kunnan íhaldsþingmann og
áhrijamann um norsk stjórnmál um áratuga
skeið, en nú hniginn að aldri og kominn í
andstöðu við stejnu norska íhaldsflokksins.
Yjirtitill greinarinnar er Svipir samtíðar-
manna. Viðhorj ritstjórans til Hambros er
mjög vinsamlegt, enda virðast þeir báðir
jylgja jijóðlegri stejnu í stjórnmálum og
vcra andvígir yjirgangi hins alþjóðlega
kapítalisma. (Þó er Solheim að líkindum
dálítið róltœkari í skoðunum en Hambro
gamli.)
Mig langar til a'ð birta glejsur úr þessari
grein, einkum aj því hún höfðar að nokkru
lil þess sem er að gerast í stjórnmálum okk-
ar Islendinga í dag:
„... llið beinharða alþjóðaauðvald nú-
límans er kaldviturt, og rökfærslur þess og
siðareglur eru mjög óbrotnar þegar um er
að ræða pólitísk vandamál sem máli skipta.
Að þess mati eru öll landamæri milli þjóð-
landa, ásamt þeim liugsjónum sem eru
tengdar lýðræðislegu stjórnarfari, einungis
þrándur í götu fyrir útþenslustefnu þess. Á
árunum fyrir frönsku byltinguna var við-
horf borgarastéttarinnar þar í landi til léns-
skipulagsins, og þeirra verzlunarhafta og
tolimúra milli lénanna sem því fylgdu, mjög
áþekkt viðhorfum alþjóðaauðvaldsins til
lýðræðisríkja „hinnar gömlu Evrópu“ í dag.
Lýðræðisstjórnarfarið á að hverfa, og þá
jafnframt þær félagslegu hugsjónir sem því
lieyra til, — í stuttu máli allt sem kennt er
við jafn forsöguleg hugtök og lýðræði, þjóð-
veldi og þingræði. Hefðbundið lýðræðislegt
stjórnarfar er þessum alþjóðlegu fjárafla-
mönnum þungur baggi. Það er kostnaðar-
samt, í krónum og aurum, að halda uppi
pólitískri stjórn á ríkjum Evrópu, sein ekki
tekur í einu og öllu tillit til þeirra mark-
miða sem alþjóðaauðvaldið hefur sett hinni
efnahagslegu þenslu. Það er eins og það
130