Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Page 53

ERLEND TXMARIT
liggi í Joftinu, að fulltrúar þessa valds líti
á kostnaðinn við lýðræðisstjórnarfarið sem
bráðabirgðaútgjöld er brátt verði hægt að
afnema.
„Það er verkefni stjórnmálamanna að
taka ákvarðanir um markmið og leiðir í fó-
lagsmálum. Þetta veldur því, að fjármála-
pólitíkin verður dálítið fúlmkennd. En við
það verðum við að sætta okkur í lýðræðis-
þjóðfélagi ...“ Þannig komst einn hinna
kaldvitru að orði í Aftenposten.
Fyrir rúmum tíu árum hitti ég að máli
einn af fulltrúum þessa alþjóðlega fjármála-
valds. Forstjóri iðnfyrirtækis nokkurs hafði
boðið mér að snæða með sér miðdegisverð
í einu af veitingahúsum Kaupmannahafnar.
Mér var kunnugt um að þetta iðnfyrirtæki
var einungis ein hjáleigan af mörgum, sem
allar lutu valdboði öflugs móðurfyrirtækis
er bar heimsþekkt nafn. Eins og hann sagði,
forstjóri „dvergíyrirtækisins": Við og hin
systurfélögin lifum í rauninni á því að raka
hvert annað. Fyrirtækið sem hann stýrði
hafði verið stofnað til þess eins að Iialda í
vinnuaflið seinustu hernámsárin. Það var
nauðsynlegt að stóru móðurfélögin legðu
sitt af mörkum til að allt kæmist í trygga
höfn þegar hinni almennu herskyldu lyki.
Nú átti að leggja fyrirtækið niður og taka
upp stórbrotnari og hagkvæmari fram-
leiðsluhætti, hefja m. a. framleiðslu á flug-
vélahlutum og öðru sem að gagni mátti
koma fyrir vígbúnaðinn, sem nú var hafinn
í vestri.
Þegar gengið var til borðs kom á daginn
að forstjóri móðurfélagsins var einnig við-
staddur. Hann reyndist vera óvenjulega geð-
felldur maður. Hreinn og beinn. Einn hinna
kaldvitru.
Um þetta leyti fóru fram samningaum-
leitanir í París um væntanlega afvopnun og
bætta sambúð austurs og vesturs. Forstjór-
inn vék strax að þessu tímabæra efni:
„Ef þeir semja um afvopnun og bætta
sambúð verður Danmörk orðin kommúnist-
isk áður en fimm ár eru liðin. Bezt væri að
hefja styrjöldina eins fljótt og kostur er.
Það er ekki hægt að gera langdrægar áætl-
anir um stóriðnað, nema að maður viti upp
á hár hvernig stjórnmálaástandið verður í
framtíðinni. Það er orðið úrelt að láta
þingið ráða stjórnarstefnunni. Er aðeins
dragbítur á hinni efnahagslegu þenslu."
Ilann setti fram skoðanir sínar af festu
og sannfæringarkrafti. Ég andmælti því að
fjármálamönnum yrði fengið í hendur
stjórnmálalegt vald. Við höfðum reynslu af
því á hernámsárunum og auk þess vituin við
hvaða pólitísk lögmál þeir láta gilda í al-
þjóðaviðskiptum.
„En við höfum þó úrslitavaldið, þegar
öllu er á botninn hvolft." Hann horfði á
mig með þóttafullum hæðnissvip.
„Er það kannski Iiedtoft, sem í reyndinni
markar danska fjármálastefnu? Eða erum
við þeir, sem ráða fjármagninu? Hans
Hedtoft spriklar þegar við kippum í spoti-
ann. llann talar um lýðræði og pólitísk
stefnumið í þinginu, það er rétt ... og það
er kannski nauðsynlegt. En er þetta ekki í
rauninni yfirdrepsskapur? Bæði við og
Hans Hedtoft vitum fullvel að það erum í
raun og sannleika við — fjármálamennirnir
— sem ráðum öllu sem einhverja þýðingu
hefur í danskri efnahagspólitík. Ilversvegna
þá að fara þessa krókaleið um pólitískt
brúðuleikhús? Ekki tekst þeim heldur vel
að stjórna. Það er verst af öllu. Stjórnmála-
refskákin tefur aðeins fyrir réttri skipu-
lagningu efnahagslífsins."
Hann veitti því athygli að ég gat ekki
fellt mig við hinar þóttafullu skoðanir hans
á lýðræðislegum stjórnaraðferðum.
„Tja, ég veit ekki hvernig ástandið er i
Noregi. Ef til vill er Gerhardsen ykkar og
hans fólk eitthvað skárri en sósíaldemókrat-
arnir hjá okkur. Lange er að vísu maðtir að
131