Tímarit Máls og menningar - 01.04.1960, Page 62

Umsagnir um bækur
Jón Krabbe:
Fró Hafnarstjórn til lýðveldis.
Reykjavík 1959.
essi ágæta bók var októberbók Almenna
bókafélagsins á síðastliðnu ári. Pétur
Benediktsson snéri henni á íslenzku og sá
um útgáfuna og befur leyst það verk prýði-
lega af hendi, því að maður hnýtur tæpast
um prentvillu, og dönskuslettur tæpast kvið-
fylli fyrir þá, sem vandlátastir eru um hrein-
leik íslenzkrar tungu.
Ilöfundur segir í formála, að „blöðunum
hér á eftir er hvorki ætlað að vera sjálfs-
ævisaga né tilraun til sagnaritunar." Þetta
er rétt að því leyti, að höfundur segir sára-
lítið frá einkalífi sínu. Efni bókarinnar
fjallar allt um störf lians í þágu Islands frá
því fyrir aldamót og fram yfir miðja þessa
öld. Hitt er of mikið lítillæti, að bókin liafi
ekki sagnfræðilegt gildi. Mér er nær að
halda, að margar bækur, sein taldar hafa
verið sagnfræðirit, verðskuldi það miklu
síður en þessi bók.
Frásögn Krabbe er hógvær og dómar hans
um menn og málefni einkennast af gætni
og gjörhygli. Ilann reynir hvergi að berja í
brestina né bera á vini sína óverðskuldað
lof. Hann segir frá takmörkunum þeirra
engu síður en kostum, en alltaf með sama
látleysi og öfgaleysi. Hann mun jafnan hafa
leitazt við að hafa það, sem réttara reynist,
og það hefur frá upphafi íslenzkrar sagna-
ritunar verið hennar æðsta boðorð.
Jón Krabbe var fæddur 5. janúar 1874,
sama daginn og fyrsta stjórnarskrá íslands
leit dagsins Ijós. Þeir, sem héldu sveininum
undir skírn, voru Jón Guðmundsson og Jón
Sigurðsson, en hann skyldi bera nafn þeirra
beggja. Jón Krabbe hefur ekki brugðizt
þeirri skyldu, sem nafn og ætt lögðu honum
á herðar. Ævistarf hans hefur miðað að því
að vinna að gagnkvæmri vináttu íslands og
Danmerkur á grundvelii jafnréttis og skiln-
ings á þörfum og óskum beggja landanna.
I æsku sinni kynntist hann mörgiim ís-
lendingum og á heimili foreldra hans var
bæði töluð danska og íslenzka.
Störf Jóns Krabbe í þágu íslands hófust
með því, að hann varð aðstoðarmaður í ís-
lenzku stjómardeildinni 1899. I því starfi
kynntist hann málefnum íslendinga og með-
ferð þeirra af eigin raun. Síðan breytist
starfssviðið. íslendingar fengu heimastjórn
og urðu síðan fullvalda ríki o. s. frv., enda
segir Krabbe í bókarlok, er hann lítur yfir
farinn veg — „á þessum árum hefi ég lif-
að fjögur gerólík tímabil í sögu landsins:
aldanska stjórn til 1903, heimastjórn til
1918, eigin ríkisstjórn í sambandi við Dan-
mörku til 1944, og síðan fulla stjórn á mál-
efnum landsins sem norræns ríkis.“
Jón Krabbe hefur kynnzt mörgum mann-
inum á lífsleiðinni. Hann kom fáeinum
sinnum til íslands, þegar á unga aldri, og
ferðaðist þá um landið. IJann þekkti því
nokkuð til lands og þjóðar. Hafði m. a.
kynni af þingeysknm bændum, sem hann
x
140