Tímarit Máls og menningar - 01.06.1968, Blaðsíða 98

Tímarit Máls og menningar
Hávarðar sögu ísfirðings. Atli bóndi í Otra-
dal liggur í fýlu undir heykleggja úti á túni^
af því að kominn er Steinþór mágur hans
og hann veit að hann er að betla vistir hjá
húsfreyju. Svo þegar komumenn eru farnir,
þá skreiðist hann inn í bæ og er þá svo kalt,
að það gnötrar í honum hver tönn. Hann
hefur allt á hornum sér við konu sína og
telur það sína mestu ógæfu að hafa eign-
azt hana, og Steinþór bróður hennar telur
hann allra manna verstan. Þá fer húsfreyja
að tala um, hve honum sé kalt og býður
honum upp í til sín. Það þiggur hann, en
heldur áfram að rífast. Og svo segir sagan
ósköp blátt áfram: „Eftir það þagnar hann
nokkura stund. Og er honum hitnar, þá
mælti hann: „Það er þó að segja, að mikla
gersemi á ég, þar sem þú ert. Er það og
satt að segja að slíkur rausnarmaður mun
eigi finnast sem Steinþór mágur minn““.
Þessar tvær frásagnir eru næsta ólíkar,
svo skyldar sem þær eru í eðli sínu. I báð-
um sögunum gegna samfarirnar dramatfsku
hlutverki. I allri sögu Steinars eru kyn-
ferðismálin þungamiðjan, og í salernisþætt-
inum rís sagan hæst. I frásögn Hávarðar
sögu er ekki að finna hin Ijóðrænu leiftur
Steinars, og maður veit ekkert, hvað gerzt
hefur, fyrr en hin sálrænu áhrif athafnar-
innar varpa þar yfir sínu skæra ljósi og
hjúskaparvandamálin hverfa eins og dögg
fyrir sólu. Svona sögðu þeir frá gömlu höf-
undarnir okkar.
3.
Blandað í svartan dauðann er 6. bók
höfundarins. Af henni má það ráða, að á
hafi skort, að höfundur taki hlutverk sitt
alvarlega. Þessi bók hefði verið miklu
betri, ef tveim fimmtu hlutum væri kippt
aftan af, þótt engu öðru væri breytt. Sagan
sjálf er í tveim köflum, og auk þess er
viðauki í 7 köflum. 011 er bókin rituð í
því formi, að fullur maður segir frá. Sam-
hengið er aldeilis furðulega gott, þegar
þess er gætt, að frásögnin er fyrst og fremst
drykkjumannaraus. Fyrri hluti sögunnar
gerist um það bil á einum sólarhring, þar
sem inn í er fléttað tveim þáttum hugljúfra
endurminninga. Þegar Kiddi hefur kíngsað
sína Láru í rot og er ákveðinn í að nálgast
aldrei framar þá konu, þá er það hans elsk-
andi Lára, sem sendir sinn frumburð niður
í bátinn með eitt ágætisbréf, þar sem hún
sver við allar helgar vættir, að hún hafi
engum öðrum unnað en sínum eina Kidda.
Og Kiddi stenzt ekki mátið, rýkur heim
og sezt hjá sinni Láru, og hún fær svo
gasalega í kviðinn, og þau rifjuðu upp sín-
ar fyrstu samverustundir, þegar þau voru
hjá Gullu frænku og brakaði svo mikið í
og þau brutu niður botninn í rúminu.
Manstu gamlar æskuástarstundir. Hér átti
sagan að enda.
En persónur sögunnar eru orðnar svo
hjartfólgnar höfundi, að hann getur ekki
slitið sig frá þeim. Hann lítur til þeirra að
tíu árum liðnum. En frásögnin rís ekki í
sömu hæð og áður. Spennan í Láru liefur
lækkað, Kiddi hefur látið hana lönd og
leið vegna hátternis hennar, og annar tók
við að gera henni börn. En hann var svo
grófur og hún fékk aldrei sitt og sökk nið-
ur í kogarann, því að í þessari sögú er allt
fyllerí af völdum kynferðislegrar ófull-
nægju. Viðaukinn sýnir þó greinilegast, að
höfundur gerir sér enga grein fyrir því,
hvers konar verki hann ætlar sér að skila.
Hann er sundurlaus drykkjuóra„spakmæli“,
og einn af 7 köflunum, greinilega merktur
og leggur undir sig heila blaðsíðu, hljóðar
svo: „Islendingar eru liænsn!" Svona starfs-
hættir eru fyrir neðan allar hellur, og ég
veit ekki, hverjir ættu að geta orðið hrifnir
af þessu.
Það er ekki heiglum hent að skrifa læsi-
legar frásagnir í formi kjaftavaðals dauða-
drukkinna manna. En þetta gerir Steinar