Tímarit Máls og menningar - 01.09.1986, Page 15

íslenskar barnabœkur 1980 — 1985
unglinga rætast um að koma reiðu á óreiðuna og sigra heiminn, og vel flestar
lýsa þær hreyfingu frá óróleika til jafnvægis. En persónurnar þroskast ekki í
átökum við sér eldra fólk, stofnanir þess og samfélag eða við að komast út í
atvinnulífið eins og Ilmur og Andri í bókum Olgu og Péturs, þau þroskast
við að verða ástfangin, fara á fast, komast í klíku eða uppgötva fjölskyldu-
leyndarmál. Þau eru normal fólk, ör geðbrigði sjaldgæf, fýla algengari.
Aherslan er frekar lögð á vanmat á unglingum og réttleysi þeirra en rótleysi,
þó gerast þær í þrengri veröld en eldri bækurnar. Margar þeirra eru hins
vegar virkilega skemmtilegar, til dæmis bækur Andrésar Indriðasonar og
Baneitrað samband á Njálsgötunni eftir Auði Haralds, þau hafa bæði lært
sitt af hverju af stíl Péturs Gunnarssonar.
Bækur Eðvarðs Ingólfssonar skera sig úr hópnum að því leyti að þær hafa
selst betur og áreiðanlega verið lesnar meira en nokkrar hinna. Þær skera sig
líka úr að því leyti að þær eru ekki þroskasögur því þær fjalla um fólk sem
þegar er fullkomið og þarf ekki að þroskast. Af því leiðir að átök eru engin í
bókunum, hvorki hið innra né hið ytra, persónur þurfa ekki að úthella
neinum líkamsvessum, hvorki í beinum né óbeinum skilningi. í greininni
„Til hvers eru unglingabækur?" segist Örn Ólafsson halda
að metsölubók ársins 1985, Sextán ára í sambúð eftir Eðvarð Ingólfs-
son, sé unglingum álíka gagnleg og fanga er slagbrandur fyrir herberg-
isdyrum og rimlar fyrir glugga. Aðeins titillinn er heil stefnuskrá:
tjóðrum unglinga, lokum þá sem allra fyrst inni í föstum hlutverkum
Meðaljónsins. Og sagan stendur við fyrirheit titilsins í einu og öllu.
. . . Þetta er bara sagan um það hvernig sviplaus einstaklingur tileinkar
sér samnefnara lífsgæða í samfélaginu, tekur öll meðaltalsviðhorf góð
og gild — spurningalaust. (Þjóðlíf, 2. tbl. maí 1986)
Pétur Gunnarsson og Olga Guðrún skrifuðu bækur sem svöruðu spurn-
ingum lesenda sem voru á svipuðum aldri og söguhetja. Þeir sem hafa
skrifað fyrir unglinga undanfarin ár ansa ekki þörfum aldurshópsins sem
þeir skrifa um, þeir sinna yngra fólki. Unglingar eru forvitnir um sjálfa sig
og samfélagið sem þeir eiga rétt bráðum að taka virkan þátt í. Framtíðin er
rétt handan við hornið og það hefur alltaf verið sérkenni á manninum sem
tegund að vilja sjá fyrir þetta horn, spá í hvað tekur við. I nýju unglinga-
bókunum er framtíð söguhetja ekki til umræðu, bara nútíð — sem auðvitað
er framtíð í augum 10—13 ára krakka, þess vegna láta þau sér þessar sögur
vel líka. Oft held ég þó að sögur um yngri börn sem nefndar voru hér á
undan fullnægi þrá þeirra betur, hreinlega af því að þær bestu eru betri
skáldskapur, taka á fleiri þáttum mannlegra samskipta.
Undantekning frá þessu er sagan Flautan og vindurinn eftir Steinunni
277