Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Blaðsíða 42

Tímarit Máls og menningar
Utvarpsráð er skipað af Alþingi í sama hlutfalli og ríkir í því mæta húsi.
Þeir sem hafa meirihluta á Alþingi hafa meirihluta í útvarpsráði. Síðan vogar
fólk sér að neita því að útvarpsráð sé pólitískt og bendir á að einn í ráðinu sé
veðurfræðingur, annar menntaskólakennari og svo framvegis. Þetta fólk er í
útvarpsráði vegna þess að það hefur tengingar inní flokkana og ber hags-
muni viðkomandi flokka fyrir brjósti. Sjaldnast er það atvinnufólk í faginu,
seta í ráðinu er einungis hlutastarf og aukapeningur.
Til varnar þessu útnefningarkerfi í útvarpsráð er sagt að þetta sé eini
möguleikinn fyrir fólkið til að hafa eitthvað að segja um rekstur útvarpsins,
þ. e. í gegnum kosningar til Alþingis til útvarpsráðs. Þetta á að vera
lýðræðislegasti hátturinn á að reka ríkisútvarp. En er það? Þessi háttur gerir
ráð fyrir því að útvarp sé pólitískt og þurfi pólitískt eftirlit. Allir stjórnmála-
flokkar Islands hafa gert ráð fyrir því að útvarp eigi að vera pólitískt, annars
væru þeir ekki að berjast um pólitískt eignarhald á stofnuninni. Það er farið
með ríkisfjölmiðlana, útvarp allra landsmanna, líkt og það sé enn eitt
flokksblaðið, nema í þessu tilfelli eru það ekki bara ein flokkssjónarmið sem
ráða ríkjum. Þetta er annað þögult samþykki: látum sem útvarpið eigi að
vera hlutlaust og lýðræðislegt, að það þurfi að gæta fyllsta jafnvægis í
þáttagerð, en síðan skulum við berjast um stjórn stofnunarinnar innbyrðis.
Og munum neita því alltaf að útvarpsráð sé pólitískt, ha!? Ekki er ólíklegt
að einhverjir útvarpsþættir séu einungis til vegna þess að það þótti nauðsyn
að fá þá til mótvægis við annan þátt sem álitinn var vera á hinum kantinum.
Ekki er þar með sagt að öll dagskrá sé tilkomin vegna pólitískra tenginga.
Sem betur fer hefur starfsfólk stofnunarinnar vott af því sem mætti kalla
faglegan metnað og sjálfstæði. Þetta sést kannski best á því að fréttastofa
útvarps er orðin nokkurskonar stofnun innan stofnunarinnar. Hún hefur
áunnið sér sjálfstæði með því að nota fyrst og fremst faglegan metnað við
störf og ákvarðanir en ekki pólitískan.
Umrót og nýir tímar
Stærstu breytingar sem hafa orðið í þróun íslenskra fjölmiðla áttu sér stað
fyrir rúmu ári þegar ný útvarpslög tóku gildi. I þeim er ríkiseinokun á
útvarpi afnumin og einkarekstur leyfður. Mikið var, stundu margir og tími
til kominn. Umræða hafði verið þó nokkur og sýndist flestum að það væri
heilög skylda ríkisins að aflétta þessari rúmlega fimmtíu ára einokun. Rökin
fyrir frjálsari rekstri útvarps voru yfirleitt að lýðræðislegt ríki einsog ísland
gæti ekki að aftrað einkastarfsemi, og að þessi einokun skerti frelsi einstakl-
ingsins til að tjá sig og sína skoðun. Ja hérna, mér verður nú bara orðfall.
Frelsi einstaklingsins, ja fussumsvei, er ríkisútvarpið ekki útvarp allra
30