Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Blaðsíða 70

Tímarit Máls og menningar
kerfið, dómstólarnir, verkalýðsfélögin, lögreglan, Alþingi, opinberar stofn-
anir og stórfyrirtækin í landinu (sjá Könnun á gildismati og mannlegum
vibhorfum). Aðeins einn af hverjum hundrað svarendum kvaðst bera mjög
mikið traust til dagblaðanna og 15 til viðbótar kváðust bera nokkuð mikið
traust til þeirra. Afgangurinn, eða 84%, kvaðst lítið eða ekkert traust bera til
dagblaðanna. Þessi sama spurning hefur verið lögð fyrir í fjölda Evrópu-
landa. I engu þeirra fengu dagblöðin jafnslæma útreið og hérlendis, en fóru
þó víðast halloka fyrir öðrum festum.
Að sinni vakir ekki fyrir mér að ræða þessar niðurstöður til þrautar,
heldur hyggst ég einungis nýta þær til að renna stoðum undir þá ályktun að
daghlóbin hafi aldrei megnab ab efla samvitund íslensku þjóbarinnar. Þetta
er umhugsunarvert, m. a. í ljósi þess að Islendingar eru í hópi mestu
blaðalesenda heims og hlutfallsleg útbreiðsla eins blaðs, Morgunblaðsins, er
meiri en í nokkru öðru landi sem mér er kunnugt um.
Undir lok 3. áratugar tuttugustu aldar reis hins vegar upp fjölmiðill hér á
landi, sem átti eftir að verða máttugt sameiningar- og samvitundartákn
þjóðarinnar. Þetta var Ríkisútvarpið, stofnað að breskri og norrænni fyrir-
mynd, en um leið þjóðlegt og íhaldssamt og þrungið forræðishyggju. Ekki
eru til kannanir svo mér sé kunnugt frá fyrstu áratugum Ríkisútvarpsins
sem gætu upplýst okkur um afstöðu almennings til stofnunarinnar. Eg tel
þó lítinn vafa geta leikið á því að Ríkisútvarpið hafi notið almennrar
velvildar og hylli frá fyrstu tíð. I könnun sem fram fór í mars árið 1985 var
meðal margs annars leitast við að upplýsa hug almennings bæði til hljóð-
varps og sjónvarps. Svarendur voru beðnir að taka afstöðu til ákveðinna
staðhæfinga, alls 17 talsins, og gátu þeir lýst sig sammála eða ósammála
hverri þeirra um sig. Skemmst er frá því að segja að heildarniðurstaðan varð
sú að þjóðin væri í sátt við þessa tvo ríkisfjölmiðla. Eftirfarandi dæmi lýsa
þessu nokkuð vel (tölurnar gefa til kynna hlutfall þeirra sem lýstu sig
sammála hverri staðhæfingu:
„Ríkisútvarpið nýtur almennrar virðingar“ 85%
„Hjá Ríkisútvarpinu starfar hæft starfsfólk“ 91%
„Afnotagjöld Ríkisútvarpsins eru sanngjörn" 91 %
„Sjónvarpið er of vinstrisinnað í efnisvali" 12%
„Sjónvarpið er of hægrisinnað í efnisvali" 9%
„Hljóðvarpið er of vinstrisinnað í efnisvali" 13%
„Hljóðvarpið er of hægrisinnað í efnisvali“ 10%
Eigi að síður kom skýrt fram í umræddri könnun að margt mátti betur fara
hjá Ríkisútvarpinu að mati svarenda:
„Það er þunglamalegur blær yfir stofnuninni“ 42%
58