Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Blaðsíða 50

Tímarit Máls og menningar
unar frá opinberum rekstri yfir á markaðinn. Sprenging í einkaneyslu
síðustu ár hefur leitt til stóraukinnar neyslu á fjölmiðlaefni sem er ekki síst
komið til vegna aukinna þarfa auglýsenda að ná til neytenda. Sambandið
milli aukinnar einkaneyslu og einkafjölmiðlunar er gagnkvæmt. Með
aukinni kaupgetu verður hljómtækja- og myndbandaeign almenn og eft-
irspurn eftir efni eykst; aukinn frítími (eða breytt notkun á takmörkuðum
frítíma) ýtir enn undir kaup, ekki bara á hljómplötum og myndböndum
(sem eru leigð) heldur líka hvers kyns tímaritum. A sama tíma og krónunum
fjölgar sem fólkið hefur milli handa eykst ásókn í þær, m. ö .o. kröfur
auglýsenda magnast. Eftirtektarvert er að ekki sló á þessa eftirspurn meðan
almenn lífskjör voru hvað verst samkvæmt efnahagsstefnu núverandi ríkis-
stjórnar, (hér er lýst efnahagslegri staðreynd, ekki pólitískri skoðun), fjöldi
sterkefnaðra neytenda með yfrið nóg milli handa var samt sem áður nægur.
Fjölgun tímarita, sérstaklega sérrita (sem oft eru helguð munaði) er gott
dæmi um hvernig einkamiðlar komu til móts við þarfir auglýsenda, mörg
sérritanna voru beinlínis búin til fyrir ákveðnar auglýsendaþarfir.
Fjölmiðlafjölgunin í landinu varð til við sérstakar kringumstæður sem
mótuðust af einkaneyslu og einkamiðlum annars vegar, þar sem fjárstreymi
til fjölmiðlunar almennt jókst stórkostlega eftir því sem best verður séð,
bæði frá einstaklingum og auglýsendum, án þess að hlutur opinberrar
fjölmiðlunar ykist. I heild stækkaði fjölmiðlaheimurinn, og þáttur milliliða
á borð við almannatengsla- og auglýsingaskrifstofur jókst feiknalega, en
hlutur opinberrar fjölmiðlunar í honum minnkaði. Þetta gerðist að miklum
hluta áðttr en einokun RUV var aflétt! Tilkoma Bylgjunnar og Stöðvar 2
veldur RUV því fyrst og fremst efnahagslegum þrengingum: auglýsendur
stýra meiri peningum frá RUV vegna nýju stöðvanna. Jafnframt stendur
stofnunin verr að vígi gagnvart pólitískri aðför, þótt hún sé á röngum
forsendum.
Tvennt olli því að opinber fjölmiðlun, og hér á ég einkum við Ríkisút-
varpið, tók ekki fjörkipp í fjölmiðlasprengingunni. Annars vegar neitaði
ríkið RUV um aukinn hlut í þeim peningum sem til aflögu voru hjá fólki.
Augljóst var að meðal almennings var stóraukin eftirspurn eftir fjölmiðla-
efni, og auk þess peningar til að gera þá eftirspurn raunverulega á markaðn-
um. RUV var neitað um aukinn skerf, ekki bara af einni ríkisstjórn, heldur
líka næstu og einnig þeirri sem nú situr. Peningarnir runnu því óhindrað í
síauknum mæli til einkamiðla. Það gera þeir enn með neitunum ríkisvalds-
ins við beiðnum RUV um að fá að hækka afnotagjöld að raunvirði. Hins
vegar kom til rótgróin íhaldssemi innan RUV, með grófri einföldun til að
lýsa kjarna vandans má segja að RUV (einkum hljóðvarp, sjónvarp er að %
hlutum útlendur miðill) hafi þráast við að fylgja þjóðfélaginu úr bænda-
38