Tímarit Máls og menningar - 01.02.1987, Síða 44

Tímarit Mdls og menningar
stakk búnar til að verjast erlendum áhrifum en 36 eða fleiri? Rökin bakvið
þessa tölu eru óskiljanleg. Auðvitað heyrist og skilst hin erlenda tunga hvort
sem hún er textuð eður ei. Kvöðin að þýða og texta allt erlent sjónvarpsefni
er engin vörn fyrir íslenska tungu eða menningu. Eina sem þessi kvöð gerir
er að seinka erlendu efni á skjáinn, það nær á skjáinn á endanum, þó það taki
x margar vikur að texta það. En þá skilst það bara betur, boðskapurinn
verður bara skýrari, hver sem hann er. Kvöðin um svæðabundnar stöðvar er
skiljanleg. Auðvitað vill ríkið ekki missa þau sérréttindi að vera útvarp allra
landsmanna. Afleiðingar þessarar kvaðar er hreinlega að nýjar stöðvar eru
bundnar við suðvesturhornið vegna einfaldra markaðslögmála, og það er
nóg fyrir þær þar sem þær geta náð til meira en 60% þjóðarinnar. Reglu-
gerðin sjálf er efniviður í grein, því ætla ég að reyna að halda mig við
menningarpólitík útvarpsfjölmiðla.
Deilan stendur ekki bara um menningarsjálfstæði þjóðarinnar. Allir
pólitísku flokkarnir eru sekir, ef sök skyldi kalla, um að reyna að ná
undirtökum í pólitískri stjórn landsins og útvarpskerfi ríkisins. Fyrirbærið
menningarlegt sjálfstæði er einungis notað sem gríma svo hægt sé að ná
pólitísku valdi og stjórn. Það er óvirk neysla sem vekur áhuga pólitískra
afla, því í gegnum óvirka neyslu er hægara að hafa pólitísk áhrif á óvirkan
neytanda. Það sem hér um ræðir er kannski ekki bein pólitísk áhrif í líkingu
við kjósið þennan flokk en ekki hinn. Heldur hefur sú ímynd sem birtist á
skerminum og það sem heyrist áhrif á hvernig neytandi túlkar og skilur
heiminn umhverfis. Sjónvarp er að mörgu leyti sterkasti miðillinn. Hann
sýnir ekki einungis ráðandi viðhorf og gildi heldur kemur á framfæri
staðlaðri heimsmynd til áhorfenda. Tilvera allra pólitískra flokka býr undir
því að núverandi heimsmynd riðlist ekki og sterkasta verkfærið til að
viðhalda núverandi vestrænni heimsmynd eru fjölmiðlar yfirhöfuð.
Ringulreið
Það sem hefur einkennt ríkisfjölmiðlana frá miðju síðasta ári, eða frá því að
fyrsta einkastöðin hóf útsendingar, er hrein og bein ringulreið. Ráðendur
ríkisfjölmiðlanna virðast ekki vita í hvorn fótinn á að stíga. Dæmi um það er
flöktið sem varð á fréttatíma ríkissjónvarpsins. Nokkrum vikum áður en
fyrsta sjónvarpsstöðin hóf útsendingar var tilkynnt að fréttatími sjónvarps-
ins yrði færður fram um hálftíma. Ástæðan var gefin sem liður í samkeppni.
Samkeppni við hvað? Nýja stöðin var ekki einu sinni byrjuð að senda út.
Eftir mikið brölt var ákveðið að færa fréttatímann aftur á gamla tímann.
Varla hafði fyrsta einkaútvarpsstöðin fyrr hafið útsendingar en formaður út-
varpsráðs lýsti yfir að það væri ekki svo slæmur leikur að selja Rás 2 í
32