Tímarit Máls og menningar - 01.06.1987, Qupperneq 5

Jakob Benediktsson
Fyrir fjörutíu árum
Ritstjóri Tímaritsins hefur mælst til þess að ég rifjaði upp einhver minn-
ingaslitur frá þeim árum þegar ég átti að heita framkvæmdastjóri Máls
og menningar. Síðan eru nú liðnir fjórir áratugir og margt sem þá gerðist
er mér úr minni liðið. Eitt er þó víst, að þetta starf, sem aldrei átti að vera
til annars en bráðabirgða, varð áhrifadrýgra fyrir starfsferil sjálfs mín en
fyrir Mál og menningu. Það er nefnilega öldungis óvíst að ég hefði snúið
heim frá Kaupmannahöfn nema vegna þess að eftir því var leitað að ég
tæki að mér þetta starf hjá félaginu.
Vitaskuld var það Kristinn E. Andrésson sem spandi mig heim, hann
var nú einusinni sá sem mestu réð um hag félagsins bæði þá og síðar.
Hann þurfti á manni að halda til að hlaupa í skarðið fyrir sig um sinn árið
1946. Á hann höfðu hlaðist pólitísk störf, fyrst þingmennska 1942-Á6,
síðan ritstjórn Þjóðviljans frá því snemma árs 1946, auk starfa hans fyrir
Mál og menningu. En þar að auki var honum í mun að ljúka bók sinni
um íslenskar nútímabókmenntir og þurfti því að losna undan amstrinu á
vegum félagsins, að minnsta kosti í bili.
Ekki veit ég hvers vegna Kristinn sótti svo fast að fá mig í þetta starf.
Við höfðum að vísu kynnst lítillega sumarið 1939 og þó frekar á útmán-
uðum 1940, þegar Kristinn var í Kaupmannahöfn um tveggja mánaða
skeið, en þaðan var hann nýfarinn til Svíþjóðar þegar Þjóðverjar hernámu
Danmörku og komst síðan heim eftir miklum krókaleiðum.
Sumarið 1939 kom reyndar fyrir spaugilegt atvik sem tengdi mig með
sérstæðum hætti við Mál og menningu. Við hjónin vorum þá í sumar-
leyfi á íslandi, lengst af norður í Skagafirði. Gamall kunningi minn og
vinur Jónasar frá Hriflu bar mér þau boð frá Jónasi að ég skyldi hitta
hann áður en ég færi úr landi. Mér kom þetta á óvart, því að þau ein
höfðu áður orðið samskipti okkar að Jónas hafði á ráðherraárum sínum
sagt við mig að hann teldi mér helst hæfa að verða fríkirkjuprestur á
Eskifirði. En nú var annað uppi á teningnum. Erindi hans var að bjóða
3