Morgunblaðið - 12.12.2014, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 2014
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Skýrsla öld-ungadeildarBandaríkja-
þings um meintar
pyndingar banda-
rísku leyniþjónust-
unnar CIA er ófög-
ur ásýndum, en þar er
yfirheyrsluaðferðum leyni-
þjónustunnar lýst sem miður
geðfelldum. Jafnframt er stað-
hæft, þvert á það sem leyni-
þjónustan hefur haldið fram,
að hinar harkalegu yfir-
heyrsluaðferðir hafi hvorki
komið að gagni við að hindra
hryðjuverkaárásir á árunum
eftir hryðjuverkaárásirnar á
tvíburaturnana hinn 11. sept-
ember 2001 né átt neinn þátt í
að það tókst að lokum að ná
Osama bin Laden.
Það er hins vegar forvitni-
legt að sjá viðbrögð manna
vestanhafs við skýrslunni,
einkum og sér í lagi vegna þess
að ekki hefur náðst fram þver-
pólitísk samstaða um niður-
stöður hennar, eða sameigin-
leg skoðun á því hvað mætti
betur fara í störfum leyniþjón-
ustunnar á grundvelli þeirra.
Skýrslan verður því ekki sá
grundvöllur til að taka afstöðu
til þess hvernig heyja eigi
stríðið gegn hryðjuverkum
eins og til stóð. Hún er á hinn
bóginn þegar orðin að vígvelli
um minningu og arfleifð bæði
Baracks Obama og George W.
Bush. Þá er ólíklegt að umræð-
an í kjölfar skýrslunnar leiði til
einhverra breytinga á hlut-
verki leyniþjónustunnar, sem
hefur staðið af sér ýmsa
storma í sögu sinni.
Þeir sem vilja verja leyni-
þjónustuna og aðferðir hennar
segja til að mynda að í hinum
500 blaðsíðna útdrætti sem
birtur hefur verið hafi verið
handvalin úr allra verstu dæm-
in og reynt að alhæfa út frá
þeim um heildina. Vissulega
hafi leyniþjónustan gert mis-
tök, en pyndingar hafi ekki
verið meginreglan í yfir-
heyrslum hennar. Þá hafi
nefndarmenn í leyniþjónustu-
nefnd öldungadeildarinnar
fengið að vita um þær aðferðir
og þær aðgerðir sem ráðist
hafi verið í og veitt samþykki
sitt fyrir þeim. Skýrslan sé því
misheppnuð tilraun til að
hvítþvo nefndarmenn úr báð-
um flokkum af allri ábyrgð. Þá
þykir stuðningsmönnum CIA
nokkuð bera á tvöfeldni gagn-
vart stofnuninni, þar sem ætl-
ast sé til að hún komi í veg fyr-
ir hryðjuverkaárásir sem hún
hafi gert enda hafi engar sam-
bærilegar hryðjuverkaárásir
verið gerðar í Bandaríkjunum
eftir árásirnar 2001, en um leið
að hún megi ekki
beita þeim aðferð-
um sem nauðsyn-
legar séu til að
árangur náist.
Obama Banda-
ríkjaforseti er þeg-
ar lentur í vandræðum vegna
málsins, þar sem hann sem for-
seti þarf enn að reiða sig á
leyniþjónustuna, á sama tíma
og þeir sem nú standa að baki
skýrslunni eru í hópi helstu
bandamanna hans innan
Demókrataflokksins. Obama
getur því hvorki tekið heils-
hugar undir niðurstöður
skýrslunnar né látið eins og
hún skipti engu máli. Forysta
leyniþjónustunnar fær því á
tilfinninguna að hann standi
ekki að baki henni eða John O.
Brennan, yfirmanni hennar,
sem Obama skipaði sjálfur. Á
sama tíma segja flokksmenn
hans að Obama sé ragur við að
taka til í ranni leyniþjónust-
unnar. Obama fær því á sig
brotsjó frá báðum hliðum.
Friedrich Nietzsche sagði
eitt sinn að þeir sem berðust
við skrímsli yrðu að gæta þess
að breytast ekki sjálfir í þau.
Ljóst er að úr vöndu er að ráða
fyrir þau lýðræðisríki sem
halda úti leyniþjónustum. Þau
geta ekki leyft sér að beita
sömu aðferðum og andstæð-
ingar þeirra víla ekki fyrir sér,
en ríkin bera engu að síður
ábyrgð á því að gæta öryggis
þegna sinna. Þess vegna er full
þörf á umræðu um það hversu
langt megi ganga þegar fá þarf
upplýsingar frá grunuðum
hryðjuverkamönnum, ekki síð-
ur en þörf hefur verið á um-
ræðu um þau valdmörk sem
setja eigi hlerunum í lýðræð-
isríkjunum. Ennfremur mætti
í þessu samhengi ræða, og hef-
ur verið bent á það í um-
ræðunni vestanhafs, um dróna-
árásir Bandaríkjanna. Þeim er
gjarnan beint gegn yfirmönn-
um hryðjuverkasamtaka en í
árásunum falla jafnframt ná-
grannar og ættingjar sem ekk-
ert hafa til sakar unnið. Eru
þessar árásir, sem forseti
Bandaríkjanna gefur fyrir-
mæli um, á hærra siðferðilegu
plani en til að mynda vatns-
brettayfirheyrslurnar sem
vissulega eru óþægilegar en þó
ekki lífshættulegar? Eða getur
verið að þessar umræður ein-
kennist um of af hræsni og tví-
skinnungi?
Þær flokkspólitísku deilur
sem nú eru hafnar eftir út-
komu skýrsluútdráttarins í
Bandaríkjunum benda því mið-
ur til þess að minna gagn verði
af umræðunum en hefði getað
orðið.
Flokkadrættir draga
úr trúverðugleika
skýrslu um mikil-
vægt málefni}
Flokkspólitísk
„sannleiksskýrsla“
É
g veit ekki hvar ég á að byrja á
þessum óskalista, mig langar í
svo óskaplega margt. Til dæmis
einhvern röndóttan blómavasa
sem, samkvæmt umfjöllun net-
miðla, er svo flottur að fólk úti í bæ vaknaði
unnvörpum um niðdimma og nístingskalda
vetrarnótt til að næla sér í stássið (það komu
jú ekki nema 200 eintök til landsins).
Svo væri líka vel þegið ef þú myndir gefa
öllum konum á vinnumarkaði í jólagjöf sömu
laun og körlum fyrir sömu vinnu. Þú og ég vit-
um að lög um jöfn laun karla og kvenna hafa
verið í gildi í áratugi, en samt mælist kyn-
bundinn launamunur enn talsverður.
Værirðu til í að benda þeim, sem hafa með
launaákvarðanir að gera, á þetta? Það er
örugglega miklu áhrifaríkara og vænlegra til
árangurs ef ábendingin kemur frá þér, heldur en mér,
því rannsóknir sýna að það er tekið talsvert meira mark
á körlum en konum. Svo ertu líka heimsfrægur maður og
enn líklegra að það verði hlustað á þig.
Annað sem væri gaman að sjá í jólapakkanum væri
fleiri konur í stjórnum fyrirtækja, því að þrátt fyrir að
lög um kynjakvóta í stjórnum hafi tekið gildi fyrir rúmu
ári hallar ennþá á konur. Þú ert vitur maður, kæri jóla-
sveinn, hvers vegna heldurðu að þessum lögum hafi ekki
verið framfylgt sem skyldi?
Ein alræmdasta jólagjöf Íslandssögunnar, fótanudd-
tæki, væri líka hugguleg gjöf.
Ég veit vel að núna er mikill annatími hjá
þér og þú þarft að sinna mörgu. Listinn er
orðinn býsna langur og kannski finnst ein-
hverjum svona margar gjafir vera heimtu-
frekja. Orð á borð við frekju og dólgshátt eru
nefnilega gjarnan notuð þegar rætt er um
misrétti kynjanna og bent á leiðir til að bæta
þar úr.
En svo það sé á hreinu, þá eru allar þessar
gjafir (fyrir utan fótanuddtækið og röndótta
blómavasann) ekki bara hugsaðar fyrir mig.
Ég er sannfærð um að þær muni gagnast
mörgum, ekki síst þeim sem nota orðin kell-
ing og stelpa sem skammar- eða háðsyrði. Eg
er líka nokkuð viss um að þær muni koma sér
vel hjá þeim sem sjá rautt í hvert skipti sem
orðið femínisti slæðist inn í sjóndeildarhring
þeirra og sjá fyrir sér bitrar og neikvæðar
konur sem hafa ekkert þarfara að gera en að væla yfir
einhverju til að skapa vandræði og vesen. Þessar gjafir
myndu skipta marga miklu máli á margvíslegan hátt og
hafa virkilega jákvæð áhrif um ókomin ár, það hagnast
nefnilega allir á jafnrétti, ekki bara konur.
Þetta eru gjafir sem gefa.
Kær kveðja – Anna Lilja
P.S.: Elsku besti jólasveinn. Með þessu bréfi er ég að
biðja þig, roskinn karlmann, um að leggja þitt af mörk-
um í jafnréttisbaráttunni. Ertu til í að fá fleiri karla með
þér í lið? Það skiptir gríðarlega miklu máli því þið eruð í
flestum valdastöðunum. annalilja@mbl.is
Anna Lilja
Þórisdóttir
Pistill
Kæri jólasveinn
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Um tveir þriðju hlutar allraþjóða í aðildarlöndumOECD fara á netið áhverjum degi. Netnotk-
un í gegnum snjallsíma hefur
sprungið út á síðustu tveimur árum
og fer nú um 41% allra netnotenda
daglega á netið í snjallsíma. Ísland
er sem fyrr í röð fremstu þjóða í
samanburði á netnotkun, þar sem
níu af hverjum tíu uppkomnum Ís-
lendingum nota netið, skv. nýrri
skýrslu OECD um stafræna hag-
kerfið og netnotkun íbúa í aðild-
arlöndunum.
Mikill munur er þó á netnotk-
uninni milli þjóða. Fram kemur að
um 60% notenda netsins í löndum
OECD eru á samskiptamiðlum eða
nota það til að kaupa vörur eða þjón-
ustu í netverslunum. 30% segjast
nota netið til að fylla út eyðublöð í
samskiptum við stjórnsýsluna og
11% eru sögð bóka tíma hjá lækni í
gegnum netið. Íslendingar eru í öðru
sæti yfir þjóðir sem nota netið mikið
til að afla sér upplýsinga um vörur
og þjónustu en þegar kemur að raf-
rænum viðskiptum yfir netið eru Ís-
lendingar eftirbátar margra þjóða.
Eru þar í 16. sæti skv. tölum OECD
yfir netviðskipti, örlítið yfir með-
altali aðildarlandanna, 57,5% netnot-
enda á Íslandi eru sögð versla á net-
inu en Íslendingar eru í 4. sæti
meðal þjóða sem notfæra sér mest
bankaviðskipti á netinu. Nálægt 20%
Dana, Svía, Breta og Kóreubúa nota
snjallsíma í viðskiptum á netinu.
Fáir breyta öryggisstillingum
Rafræn viðskipti eiga sér að
mestum hluta stað innan hvers
lands, mun færri íbúar í flestum
löndum kaupa vörur og þjónustu yfir
landamæri á netinu að því er segir í
skýrslunni. Íslendingar sem nota
netið til kaupa á vöru og þjónustu
eru þó í hópi þeirra þjóða sem eru
óragari við að kaupa yfir netið frá
öðrum löndum. Vitnað er í könnun
frá 2012 þar sem spurt var hversu
öruggir evrópskir neytendur væru
þegar þeir versluðu á netinu við lönd
innan ESB og koma Íslendingar
næstir á eftir Írum sem eru öruggari
en aðrar þjóðir þegar kemur að raf-
rænum viðskiptum á milli landa.
Ótti við að veita persónuupplýs-
ingar á netinu og að öryggi sé ekki
nægilega tryggt í netviðskiptum er
ein stærsta hindrunin í vegi raf-
rænnar þjónustu og netverslunar, að
mati OECD. Stór hluti svarenda í
OECD-löndunum telur það áhættu-
samt. En bent er á það í skýrslunni
að þrátt fyrir þessar áhyggjur hafi
aðeins þriðjungur allra netnotenda í
löndum OECD einhvern tíma breytt
öryggisstillingum á netvafra sínum.
Notkun þráðlausra nettenginga
breiðist hratt út, skv. skýrslunni,
þær þrefölduðust innan OECD frá
2008 til 2013. Fram kemur að í des-
ember í fyrra hafi þrír af hverjum
fjórum í OECD-löndunum verið með
áskrift að þráðlausri nettengingu.
Í fyrra seldust í fyrsta skipti
fleiri snjallsímar en önnur símtæki
og að mati sérfræðinga OECD velti
heimsmarkaðurinn fyrir smáforrit
eða öpp fyrir snjallsíma 20 til 25
milljörðum Bandaríkjadala á því ári.
Að meðaltali hefur hver snjall-
símanotandi sett upp 28 öpp í síman-
um sínum en notar þó að jafnaði ekki
nema 11 þeirra. Í maí sl. var fjöldi
appa fyrir Android stýrikerfið 1,2
milljónir og stóð um ein milljón far-
símanotendum til boða ókeypis.
76% fyrirtækja í löndum innan
OECD eru með eigin vefsíðu en að-
eins 21% þeirra selur þó afurðir sín-
ar á netinu. Notkun tölvuskýjaþjón-
ustu færist í aukanna og notuðu t.d.
54% allra stærri fyrirtækja í Kanada
sér tölvuskýjalausnir í fyrra. Mark-
aðurinn á heimsvísu fyrir tölvuský
er talinn munu vaxa úr 120-150 millj-
örðum Bandaríkjadala í fyrra í 200-
250 milljarða árið 2017.
Netið þenst út en
notendur hafa vara á
Samanburður á fjarskipta- og netnotkun í löndum OECD
Heimild: OECD. Measuring the Digital Economy
Leita að vöru og þjónustu á netinu
OECD: 78,5%
Ísland: 89,1%
Bankaviðskipti á netinu
OECD: 61,2%
Ísland: 89,8%
Versla á netinu
OECD: 57,4%
Ísland: 57,5%