Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Qupperneq 10

þurfa þjóðlegu stöðvamar að laga sig að
hinum stóru og öflugu, verða helst eins og
þær — og hverfa síðan. Þannig munu
menningarheimamir væntanlega renna
saman þegar tungumálin halda þeim ekki
aðgreindum. Tungumál virka eins og landa-
mæri og tollar í efnahagslífinu. Um leið og
þau hverfa þá flæða stórmálin yfir allt með
sína menningu og framleiðslu á hinum opna
og frjálsa markaði.
Tungumál virka eins og
landamæri og tollar í
efnahagslífinu. Um leið og
þau hverfa þáflœða stór-
málin yfir allt með sína menn-
ingu og framleiðslu á hinum
opna ogfrjálsa markaði.
Mörgum að óvörum standa Walesbúar
einna best að vígi af þessum þremur þjóð-
um hvað tungumálið varðar. Þar ganga
menn menntaveginn og ljúka háskólaprófi
án þess að þurfa að nota enska málið mikið.
Mér er til dæmis minnisstætt að þegar ég
kom til náms á Irlandi þá kynntist ég manni
frá Wales sem var kominn til Dyflinnar til
að leggja stund á framhaldsnám í miðalda-
bókmenntum og tungumálum. Hann hafði
aðeins einu sinni áður farið til útlanda og þá
til Bretagne í Frakklandi þar sem hann gat
bjargað sér sæmilega með sína velsku og
skólafrönsku en nú fagnaði hann væntan-
legri námsdvöl sinni á írlandi því að hann
sá fram á einstakt tækifæri til að æfa sig í
enskunni!
Irskan hrundi á írlandi á seinni hluta nítj-
ándu aldar og á fyrri hluta þeirrar tuttugustu
— en tungumál þarf ekki nema þrjár kyn-
slóðir til að glatast með öllu og skilja fremur
fá spor eftir sig nema kannski helst í ömefn-
um sem afbakast þó fljótlega. Nú tala að-
eins nokkur prósent írsku þjóðarinnar írsku,
aðallega gamalt fólk í afskekktum byggð-
um á vesturströndinni og nokkrar menning-
arlega sinnaðar fjölskyldur og áhugamenn
um þjóðleg fræði hingað og þangað um
landið. Samt er írskan dyggilega studd af
lagabókstöfum um að bæði málin skuli not-
uð í ríkiskerfinu: lög eru prentuð á írsku og
ensku og menn fá ekki vinnu hjá því opin-
bera nema þeir séu tvítyngdir. Þess vegna
meðal annars áttu sveitadrengir af írsku-
mælandi svæðum lengi vel greiðan aðgang
að lögreglustörfum í Dyflinni — en nú er
svo komið að besta leiðin til að losna undan
áreiti lögreglu í borginni er að svara öllum
spumingum á írsku. Þá láta lögreglumenn
viðmælendur sína lausa til að það komist
ekki upp á stöðinni að þeir kunni ekki mál-
ið.
Irskan er að vísu kennd í skólum frá fyrstu
tíð og alírskir skólar em til þar sem öll
kennsla fer fram á írsku. Gallinn við þá
skóla er meðal annars sá að kennararnir eru
ekki nógu góðir í málinu og úr verður ein-
feldningslegt blendingsmál sem líkist lítið
þeirri írsku sem enn er töluð sem lifandi
tungumál í landinu. Annað vandamál sem
írskan hefur þurft að glíma við er að hún
tengist öllu sem er gamaldags. Hún tilheyrir
veröld sem var. Hún er sveitamál og mál
þjóðsagna og -kvæða um hetjur fomaldar,
huldufólk og dulræn fyrirbæri en hefur
aldrei orðið hluti af nútímanum þar sem
bílar renna um stræti, fólk býr í raflýstum
húsum, horfir á sjónvarp, spilar tónlist af
hljómflutningstækjum og slær sögur sínar
inn á tölvur. Irskan hefur því verið eins
8
TMM 1990:4