Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Qupperneq 16

Fjölþjóðamenning landnema í
Kanada
Hugtakið jaðarmenning er ákaflega afstætt
eins og þegar hefur komið fram. Það er því
skammgóður vermir fyrir Svía, Norðmenn
og Dani að afgreiða aðra Norðurlandabúa
sem jaðarmenningu þegar þeir eru í raun á
sama smábáti og við hin þegar horft er til
norðurs ögn sunnar í álfunni, í hinum raun-
verulegu heimsmenningarlöndum Evrópu.
Einhvers konar samvinna okkar allra er því
miklu farsælli lausn til að halda sérein-
kennum okkar heldur en að setja til dæmis
smáþjóðir Norðurlanda saman í afmark-
aðan vandamálahóp utan við þær stóru. Sá
vandi sem við er að glíma er sameiginlegur
og steðjar jafnt að öllum Norðurlandabúum
— og fleiri smáþjóðum í Evrópu. Smá-
þjóðir hafa tilhneigingu til að horfa bara til
örfárra stórþjóða og gleyma því að flestar
þjóðir eru smáþjóðir með þau vandamál við
varðveislu þjóðlegrar menningar sem slíkri
stöðu fylgja. Meira að segja Frakkar í
Frakklandi skynja smáþjóðaraðstöðu sína
gagnvart þrýstingi engilsaxneskrar menn-
ingar sem sækir nú bæði að þeim og okkur
utan úr geimnum með gervihnattasjón-
varpi.
Hér að framan var vikið að minnihluta-
hópum og jaðarmenningu í Kanada og með
nokkrum rétti má halda því fram að með
vaxandi samvinnu Evrópuþjóða sé að koma
upp staða sem er að ýmsu leyti lík því sem
þar blasir við. Við gætum því hugsanlega
leitað svipaðra leiða og Kanadamenn hafa
verið að þróa með sér. Hjá þeim er margs
konar jaðarmenning frumbyggja og inn-
flytjendahópa af ólíku þjóðerni. Það er því
ekkert til sem heitir eiginleg kanadísk
menning (nema auðvitað á mjög almennu
sviði eins og við getum talið um norræna
menningu án þess að geta skilgreint hana
nema út frá sjónarhorni meginlandsins,
þriðja heimsins eða Norður-Ameríku).
Kanadísk stjórnvöld hafa því tekið þann
kost að örva sem flest þjóðarbrot til dáða
með svonefndri fjölmenningarstefnu.
Hinn dæmigerði Kanadamaður er af ein-
hveiju þjóðarbroti sem hann ræktar með sér
og nýtur til þess stuðnings stjórnvalda sem
veita t.d. peningum til tungumálakennslu
hjá minnihlutahópum eins og Úkraínu-
mönnum — og smáþjóðabrot eins og fs-
lendingar fá líka sitt. Ensk-frönsk tvítyngni
er lögbundin alls staðar í landinu en fransk-
an er nær eingöngu töluð í austurhéruð-
unum. Þessi forréttindi frönskunnar fram
yftr önnur minnihlutamál hafa hleypt mikl-
um illindum í fylkjasambandið vegna þess
að í mið- og vesturhluta landsins eru aðrir
minnihlutahópar meira áberandi. Kanada
telur sig verða auðugra af því að rækta
þjóðareinkennin fremur en að bræða alla
saman í bandarískan bræðslupott sem of
seint er að stíga upp úr. Eitt helsta einkenni
Manitóba-fylkis í miðju Kanada (sem fór
ekki að byggjast að ráði fyrr en fyrir rétt
rúmlega 100 árum) er til dæmis hvað það
er ósamstætt og Winnipegborg hefur að-
dráttarafl fyrir ferðamenn af því að þar búa
svo mörg þjóðarbrot. Mörgum Evrópu-
manninum þykir þessi menningarblanda
Hinn dæmigerði Kanada-
maður er af einhverju þjóðar-
broti sem hann rœktar með
sér og nýtur til þess stuðn-
ings stjórnvalda
14
TMM 1990:4