Tímarit Máls og menningar - 01.12.1990, Page 69

Kristni sögu yfir stærstu höfðingja landsins
um 981, (b) fjórmenninga (um 982) í land-
vættasögu Snorra Sturlusonar (c), fjóra for-
vígismenn í Njálu sem koma við málaferli
á alþingi eftir Njálsbrennu (1011) og (d)
fjóra höfðingja í Ölkofra sögu sem taka þátt
í málaferlum á alþingi eftir skógarbruna:
Landnáma Krismi saga Snorri Sturluson
Austffj. Þorsteinn hvíti Bjarni Brodd- Helgi
Brodd-Helgason
Norðlfj. <—Eyjólfur Valgerðarson, Möðruvöllum->
Vestffj. <—Þórður gellir Ólafsson, Hvammi í Dölum—>
Sunnlfj. [ ? ] <—Þóroddur goði í Ölfusi >
Samanburður á þessum dálkum sýnir að
tveir af þeim höfðingjum sem Snorri telur í
landvættasögu eru einnig í höfðingjatölum
Landnámu og Kristni sögu, þeir Eyjólfur
Valgerðarson á Möðruvöllum í Eyjafirði og
Þórður gellir í Hvammi í Dölum. Sam-
kvæmt þessu áttu þeir að hafa haft ríki um
röska hálfa öld; slíkt fær vitanlega staðist
en er þó óvenjulegt, enda hefði Eyjólfur þá
átt að hafa verið býsna aldurhniginn þegar
hann orti landvarnarhvöt sína gegn Haraldi
blátönn Danakonungi.10 Einn höfðinginn,
Þóroddur goði [á Hjalla?] í Ölfusi, er bæði
hjá Snorra og í Kristni sögu\ kemur slíkt
engum á óvart, en hins vegar er örðugt að
sjá hvemig Þóroddur hófst til valda, þar
sem enginn forfaðir hans er nefndur í skrá
Landnámu yfir höfðingja um 930. Hitt er
dálítið undarlegt að þar sem Snorri nefnir
Brodd-Helga á Hofi í Vopnafirði telur
Kristni saga Bjama son hans, en 930 er það
Hofverjinn Þorsteinn hvíti, afi Brodd-
Helga, sem ríkir í Vopnafirði.
Nú er rétt að bera höfðingjatölin þijú
saman við Njálu, og verður þá minnst fjög-
urra fyrirmanna sem koma við málaferlin á
alþingi eftir Njálsbrennu, en talið er að þau
hafi átt sér stað sumarið 1011. Vitaskuld
koma þar ýmsir aðrir höfðingjar við sögu;
en fjórmenningarnir í frásögn Snorra af
landvættum hljóta þó að ráða þeirri mann-
könnun sem hér fer fram. I Ölkofra sögu er
lýst merkilegum málaferlum á alþingi, og
em þar nefndir sex goðar sem búa mál gegn
Ölkofra fyrir skógarbrennu; þrír þeirra eru
nákomnir höfðingjum í landvættaskrá. Öl-
kofri þiggur hins vegar liðveislu af aust-
firskum höfðingja sem er sonur/ sonarsonur
leiðtoga að austan, og með honum verður
tala fjórmenninga fylld. Óvíst er að hve
miklu leyti Ölkofra saga styðst við raun-
verulega atburði, en Jón Jóhannesson hygg-
ur að þeir kynnu að hafa gerst einhvern tíma
ááratugnum 1010-1020."
Nú mun lýðum vera ljóst að höfðingjatali
Njálu svipar svo rækilega til Ölkofra sögu
að þar getur naumast verið um helbera til-
viljun að ræða, heldur hljóta þessar ritning-
ar að vera sprottnar af sömu rótum. Þó ber
þeim tvennt á milli, eins og ljóst er af sam-
anburði:
Njála Ölkofra saga
Austfj. Bjami Brodd-Helgason Broddi Bjamason
Norðlfj. Guðmundur Eyjólfsson Guðmundur Eyjólfsson
Vestfj. Eyjólfur Bölverksson Eyjólfur Þórðarson gellis
Sunnlfj. Skafti Þóroddsson Skafti Þóroddsson
Þrír af þeim höfðingjum sem Snorri nefnir
í landvættasögu eiga syni sem koma við
brennumál í Njálu, þá Bjama á Hofi, Guð-
mund ríka og Skafta lögsögumann, og má
slíkt tímatal þykja sennilegt þar sem tæpir
þrír áratugir hafa þá liðið milli atburða. í
Ölkofra sögu koma þeir Guðmundur ríki og
Skafti lögsögumaðureinnig viðbrennumál,
en í stað Bjama á Hofi birtist sonur hans
Broddi. Um fjórða landvættamanninn,
Þórð gelli, horfa málin öðruvísi við. Sam-
TMM 1990:4
67