Tímarit Máls og menningar - 01.09.1992, Side 18

móður þinnar. Minkastu þín og fáðu mér þá
strax! (102)
En þótt Salka skynji að hún sé á einhvern
hátt orðin keppinautur móður sinnar um
eitthvað sem er bæði skilningi hennar og
vilja ofvaxið, reynir hún af öllum mætti að
veija málstað móður sinnar. Þessi togstreita
ástar og haturs á móðurinni á eftir að fylgja
Sölku sem skuggi út söguna.
Dagný Kristjánsdóttir hefur í ritgerð um
„Dýrasögu“ eftir Ástu Sigurðardóttur,
greint mynd og mál og myndmál þeirrar
sögu og sýnt fram á hvemig höfundur kem-
ur til skila ógnvænlegri sögu af sifjaspellum
og kynferðislegri misnotkun á sex ára
n
stúlkubami. Þótt „Dýrasaga“ og Salka
Valka séu gjörólík bókmenntaverk má sjá
athyglisverðar samsvaranir hvað þetta
ákveðna efni varðar. í báðum tilvikum er
um að ræða mæður sem em þrautpíndar
konur og fullar af sjálfsfyrirlitningu. Eins
og fjallað var um hér að framan á Sigurlína
erfítt með að tjá sig. Móðirin í „Dýrasögu“
er flámælt og maður hennar hæðist að því
hvemig hún talar. Hún er einnig
hvorki líkamlegur né andlegur jafnoki
stjúpföðurins en samt reynir hún að „verja
krakkann fyrir honum“ — með fortölum á
daginn, með því að ganga á milli þeirra
þegar stjúpfaðirinn „tekur í“ bamið á
• 8
nottunni.
Grundvallarmunurinn á „Dýrasögu" og
Stílku Völku felst vitanlega í því að annars
vegar er um að ræða smásögu en hins vegar
skáldsögu. „Dýrasaga“ dregur upp hnit-
miðaða mynd, persónur em dregnar sterk-
um, einföldum dráttum. Mynd stjúpans er
ógnvekjandi og hræðileg, mynd af hrotta.
Galdur Halldórs Laxness er hins vegar sá
að jafnframt því að lýsa Steinþóri sem
hrotta og ofbeldismanni, tekst honum að
sýna á honum aðrar og mannlegri hliðar og
vekja þannig upp samúð lesandans. Svo vel
tekst Halldóri upp í þessari tvíræðu pers-
ónulýsingu að þegar Steinþór ræðst á Sölku
á þeim tilgangi að nauðga henni, hefur Peter
Hallberg þetta að segja um ódæðið:
Ungmeyna Sölku Völku þráir hann af
blindri eðlisfýsn. Þegar hann er orðinn einn
með barninu og er í þann veginn að taka
hana með valdi, lætur hann uppi fögnuð
sinn og fram á varirhans líða „sundurlausar
upphrópanir", einskonar óður eðlishvatar-
9
mnar.
Það sem Hallberg kallar „óð eðlishvatar-
innar“ em þau orð sem Steinþór tekur sér í
munn þegar hann ræðst á Sölku og með
tilliti til kringumstæðna kýs ég fremur að
kalla þau fyllerísraus í grófari kantinum:
Kópi, ég hef fundið lyktina af blóðinu í þér
í allan vetur. Það er einsog stórstraumsfjara.
Það er vegna þín sem eldur lífsins logar í
mínum dauðlegu beinum sem ég hata þáng-
aðtil kalkið í þeim er orðið að dufti á botni
hafsins. Nú er dagur ástarinnar mnninn upp
í allri sinni dýrð. (109)
Listræn tök Halldórs á persónusköpun,
hæfileiki hans til að vekja samúð með ógeð-
felldustu persónum sínum og að sýna
skuggahliðar á sínum geðfelldustu persón-
um, getur orðið til þess að rugla lesendur
dálítið í ríminu. Hallberg kýs að túlka voða-
verk Steinþórs sem „blinda eðlishvöt“ og
frýja hann þannig ábyrgð á gerðum sínum.
Flestir (ef ekki allir) aðrir sem skrifað hafa
um Sölku Völku kjósa að leiða hina kyn-
ferðislegu áreitni Steinþórs og nauðgunar-
tilraunina hjá sér (líkt og þeir sem skrifa um
16
TMM 1992:3