Morgunblaðið - Sunnudagur - 28.12.2014, Side 47

28.12. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 47
saman rísa þær sannarlega undir nafnbótinni heims-
styrjöld. En áfram flugust stríðsmenn á, þótt þessum
hildarleik á heimsvísu lyki.
Þau stríð voru ógurleg líka, mannfall mikið og lík-
amstjón verra en fyrr, því mannkynið tók sífelldum
„framförum“ í greininni. Nefna má Kóreustríð, átök
um Súez-skurð, stríð um tilveru Ísraels, uppreisn í
Ungverjalandi, Víetnamstríð, Balkanskagastríð, út-
rýmingarherferðir í Afríku, byltingu á Kúbu, styrj-
aldir í Suður-Ameríku, herforingjastjórnir og manns-
hvörf. Og Margrétar vegna skal nefna Falklands-
eyjastríðið. Þetta eru dæmi af handahófi. Samt er
látið eins eins og friður hafi ríkt, „svona þegar á
heildina litið“.
Þessi „alheimsfriður“ er að vísu líka kallaður stríð –
kalt stríð. Þá lágu heilu þjóðirnar svefnlausar af ótta
við að kjarnorkan eyddi þeim og lunganum af jarð-
nesku lífi í leiðinni.
En svo féll múrinn og alþjóðamálin urðu hæfilega
volg. Nixon hafði dregið Kína inn í rotaryklúbb þjóð-
anna. Þýskaland varð aftur að einu ríki. Rússland í
kjölfarið að bisnessríki á fáeinum mánuðum, eins og
Lenín hefði aldrei komið þangað austur með lestinni.
En líkin í lestunum sem fóru enn austar munu halda
nafni hans uppi um ókomna tíð, sem og lærisveinsins
Stalíns.
En Rússland umpólaðist í einni svipan og minnti við
þá umbreytingu dálítið á „gullöldina“ hans Al í Chi-
cago forðum og tímaskeið sem annar Al, leikarinn
Pacino, og Marlon Brando gerðu eftirminnilegt á
filmu.
Og það urðu fleiri stríð þótt múrinn hyrfi: Írak, Ír-
an, Afganistan, Túnis, Sýrland, Líbía og Úkraína.
Enn nefnt af handahófi. Margar milljónir manna féllu
í þessum stríðum og þó þótti sjaldnast taka því að
lýsa því yfir að stríð væri formlega hafið. Það var þó
háttur heiðursmanna áður fyrr og alþjóðlegar reglur
gilda um að slíkt skuli gert. Það er því ekki auðvelt að
draga mörk á milli stríðstíma og friðartíma. Með
fyrirvörum um „smástríðin“ er talað um stríðstíma á
öðrum og fjórða til fimmta tug síðustu aldar. Svo kom
kaldastríðstíminn.
Enn er stríðstími
Nú er hryðjuverkastríðstíminn sagður hafinn. Hann
lýtur ekki landamærum, engum reglum og hermenn-
irnir skera sig ekki úr almúga og markmiðin eru
óljós. Lágmarksreglur um miskunnsemi, sem jafnan
var talin gilda í formlegu stríði áður fyrr, svo sem um
meðferð særðra og fanga, eru ekki til í hryðjuverka-
stríðinu. Ekki er auðvelt að leiða fram fordæmi úr
sögu fyrir svona stríðum, né greina uppsprettuna svo
gagn sé að. Sumir halda því þó fram, að mest séu lík-
indin við trúarbragðastríðin fornu. Janus lætur ekki
uppi hvað sú ásjóna hans sem veit fram sér, eins og í
leiftri inn í framtíðina, um þessi áramót. Manninum
er ekki treyst fyrir því að sjá inn í framtíðina. Enda
mundi hann kunna lítt að fara með svo guðlegan
mátt. En þar sem maðurinn, langfremstur meðal
jafningja í dýraríkinu, man og getur lært, þótt í smáu
sé, getur hann brugðist að nokkru við því sem fram-
tíðin skammtar. Það hefur einnig sýnt sig að maður-
inn getur gert sitt til þess að sumt snúist til betri veg-
ar. Þess vegna leitast hann við, ekki síst um áramót,
að varða veg sinn fögrum fyrirheitum. Jú, jú, við vit-
um öll, hvert og eitt, hvernig hefur farið fyrir þeim
sumum. En það réttlætir ekki uppgjöf. Reyna bara
að standa sig betur á næsta ári. Þetta á líka við um
þjóð. Það er að vísu snúið að fá fram óskeikulan þjóð-
arvilja til góðs eða ills. En hann hefur einstaka sinn-
um sýnt sig. Og þegar hann hefur beinst til góðrar
áttar, og samstillingin verið fyrir hendi, hefur það
ráðið úrslitum um að betur fór en á horfðist. Það má
hafa þetta í huga. Það er alltaf rétt að reyna.
Það er sjálfsagt að óska náunganum gleðilegs nýs
árs og farsældar á því ári og það skaðar örugglega
ekki að stuðla að því, að frómar óskir gangi eftir.
Morgunblaðið/Golli
* En Rússland umpólaðistí einni svipan og minnti við þá umbreytingu dálítið á
„gullöldina“ hans Al í Chicago
forðum og tímaskeið sem annar
Al, leikarinn Pacino, og Marlon
Brando gerðu eftirminnilegt á filmu.