Fréttablaðið - 08.08.2015, Blaðsíða 22

8. ágúst 2015 LAUGARDAGUR| HELGIN | 22
En býr hinsegin fólk á Íslandi
við pressu um að falla inn í svo-
kallað heteró-norm? Það er að
segja hefðbundið fjölskyldu-
mynstur?
„Íslendingar eru í eðli sínu
afturhaldssamir og einstakling-
ar þurfa ekki að vera samkyn-
hneigðir til að finna fyrir sam-
félagslegri pressu, það er alveg
meira en nóg að vera kona. Rétt-
indi samkynhneigðra til að gifta
sig er gríðarlega mikilvægur
áfangi. Ég var í New York dag-
inn sem hæstiréttur Bandaríkj-
anna kvað upp dóminn til stuðn-
ings giftingarrétti hinsegin fólks
á landsvísu og gleðin í borginni
var ógleymanleg. En ekki má
gleyma að fjölbreytni byggist á
því að einstaklingar fái að vera
nákvæmlega eins og þeir eru,
hvort sem um er að ræða kyn-
hneigð, barneignir eða hjúskap
fólks.“
Hvar stendur hinsegin baráttan
ef við berum hana saman við það
sem var fyrir 20 árum?
„Staðan er mjög góð þar sem
samkynhneigðir hafa náð fullum
lagalegum réttindum. Enn vantar
samt mikið upp á fræðslu um
hinsegin málefni í skólakerfinu
og meðal fagstétta eins og heil-
brigðisstarfsfólks. Það vantar
einnig verulega upp á sýnileika
hinsegin fólks eins og í fjölmiðl-
um og á þingi. Mér vitanlega er
til að mynda enginn þingmaður á
þessu kjörtímabili út úr skápn-
um og samkynhneigðir fulltrúar
í sveitarstjórnum ekki sýni legir.
Íslendingar eru þekktir fyrir
að ryðja brautina þegar kemur
að jafnréttismálum og því orðið
tímabært að kjósa forseta sem er
hinsegin.“
Baldur segir lagalega og félags-
lega stöðu hinsegin fólks svipaða
hér og í flestum nágrannaríkjum
okkar – austan hafs og vestan.
„Hinsegin fólk á hins vegar mjög
erfitt uppdráttar í mörgum lönd-
um Mið- og Austur-Evrópu og
annars staðar í heiminum. Það er
til að mynda átakanlegt hvernig
staða hinsegin fólks hefur farið
versnandi í Rússlandi, hvernig
það er ofsótt af stjórnvöldum í
mörgum Afríkuríkjum og drepið
af vígamönnum Íslamska ríkisins
í Írak og Sýrlandi.“ Hann segir
íslensk stjórnvöld hafa forgangs-
raðað í vinnu að jafnréttis málum
á alþjóðavettvangi og að barátta
gegn mismunun í garð hinsegin
fólks falli undir það.
„Ísland hefur til dæmis stutt
ályktanir og breytingar á ályktun-
um í þágu réttinda hinsegin fólks
í mannréttindaráði og á vettvangi
allsherjarþings Sameinuðu þjóð-
anna. Ísland hefur einnig talað
fyrir réttindum hinsegin fólks
í Öryggis- og samvinnustofnun
Evrópu. Það væri Íslandi til fram-
dráttar ef stjórnvöld í samstarfi
við Samtökin ’78 hefðu í auknum
mæli frumkvæði að því að vinna
að réttindum hinsegin fólks á
alþjóðavettvangi.“
En hver eru helstu baráttumál-
in um þessar mundir?
„Tvennt skiptir að minnsta
kosti miklu máli hér landi,“
útskýrir Baldur. „Í fyrsta lagi
er mikilvægt að efla enn frek-
ar fræðslu um málefni hinseg-
in fólks í grunn- og framhalds-
skólum landsins. Það væri gott
að sjá ríkisvaldið með mennta-
málaráðuneytið í broddi fylk-
ingar vinna að fræðslu í skólum
alls staðar á landinu. Þessu þarf
jafnframt að fylgja að tekið sé
á aðdróttunum og einelti í garð
nemenda sem eru hinsegin. Í
öðru lagi er mikilvægt að efla
fræðslustarf innan íþróttahreyf-
ingarinnar en hinsegin strákar
virðast eiga erfitt með að koma
út úr skápnum og nokkuð er enn
um neikvæða umræðu um sam-
kynhneigða á meðal þeirra sem
stunda íþróttir.“
Kominn tími á hinsegin forseta
Baldur Þórhallsson segir Íslendinga þekkta fyrir að ryðja brautina þegar kemur að jafnrétti. Þó
vanti mikið upp á fræðslu um hinsegin málefni og sýnileika þeirra í fjölmiðlum og á þinginu okkar.
Sigríður segir að þrátt fyrir
að barátta samkynhneigðra á
Íslandi hafi tekið stórt stökk á
síðustu árum sé enn fjölmargt
sem þurfi að skoða. „Hinsegin
fræðsla á yngri skólastigum,
réttindi hinsegin flóttafólks sem
kemur til landsins og bann við
blóðgjöf homma.“ Sigríður segir
að af nægu sé að taka á alþjóða-
vettvangi. „Ég tel að íslenska
ríkið þurfi að taka enn þá sterk-
ari og pólitískari afstöðu á þeim
vettvangi. Það er ekki nægi-
legt eða ásættanlegt að fagna
einungis okkar eigin ágæti held-
ur verðum við horfa út í heim og
berjast fyrir réttindum þeirra
sem eru ofsóttir og jafnvel myrt-
ir vegna kynhneigðar sinnar.“
Hún segir vanta upp á sýni-
leika hinsegin fólks. „Ósýnileik-
ann má finna víða, í hinum ýmsu
skúmaskotum. Lítið en áberandi
dæmi má sjá í leikhúsum lands-
ins en sviðsverk, þá sérstaklega
leikrit, eftir samkynhneigða
einstaklinga sjást alltof sjaldan
á íslenskum leiksviðum. Hvað
þá verk sem fjalla um tilveru
hinsegin einstaklinga. Þessu
verður að breyta hið fyrsta.“
Hún segir úr mörgu að velja
þegar talið berst að því sem
stendur upp úr í baráttu sam-
kynhneigðra undanfarin ár. „En
ákvörðun íslenska ríkisins að
taka við hinsegin flóttafólki með
hjálp Rauða krossins og Sam-
einuðu þjóðanna var gríðarlega
mikilvæg. Flóttafólk um allan
heim lifir við skelfilegar aðstæð-
ur en oftar en ekki er hinsegin
flóttafólk enn þá lengra á jaðrin-
um þar sem því er bæði útskúfað
úr sínum eigin samfélögum og
stendur síðan frammi fyrir því
að þurfa að sanna samkynhneigð
sína fyrir skrifstofublókum í
komulandinu.“
Ekki nóg að fagna eigin ágæti
Sigríður Jónsdóttir segir ósýnileika hinsegin fólks mega finna víða. Hún segir einstaklinga ekki
þurfa að vera samkynhneigða til að finna fyrir samfélagslegri pressu, nóg sé að vera kona.
Á erfiðum tímum er
fátt eins hættulegt þeim
sem eiga undir högg að
sækja og lítilþægnin. Þá
er skammt í það að menn
fari að rugla saman
hugtökunum umburðar-
lyndi og frelsi. Má ég sem
hommi afþakka þetta
blessaða umburðarlyndi.
Svo kann að virðast sem
það feli í sér nokkra
viðurkenningu. En í
afstöðu umburðarlyndis-
ins er alltaf dulinn
fyrirvari: Það er allt í lagi
með ykkur … en … en.
Þess háttar viðurkenning
vísar enga leið til frelsis-
ins og reynslan sýnir að
umburðarlyndið gildir
aðeins meðan við
þegjum og læðumst með
veggjum. Það sést best að
um svikalogn er að ræða
þegar við hommar og
lesbíur tökum til máls og
leitum sjálfsagðra mann-
réttinda. Þá rísa varð-
menn ríkjandi ástands
upp og reiða til höggs.
Þorvaldur Kristinsson, fyrrverandi for-
maður Samtakanna ´78,
í Þjóðviljanum 1986
Afþakkar blessað
umburðarlyndið
Fáir hommar vinna í
leikhúsunum á Íslandi,
sem er auðvitað alveg
galið því hvað er homma-
legra en að leika í leikriti?
Áhorfandinn, hvort
sem hann er í leikhúsi
eða á Gay Pride, á nefni-
lega alltaf að vera að
spyrja sig: „Bíddu nú við,
hvort er þetta leikrit eða
eru þessir hommar þarna
á sviðinu að byrja orgíu?“
Svo er Lína Lang-
sokkur náttúrulega lessa
dauðans. Það veit hvert
mannsbarn.
Tyrfingur Tyrfingsson leikskáld
Lína langsokkur
– lessa dauðans
Mér vitanlega er
enginn þingmaður á þessu
kjörtímabili út úr skápn-
um og samkynhneigðir
fulltrúar í sveitarstjórnum
ekki sýnilegir.
Baldur Þórhallsson,
prófessor í stjórnmálafræði
við Háskóla Íslands.
Fjölbreytni byggist á því
að einstaklingar fái að vera
eins og þeir eru, hvort sem
um er að ræða kynhneigð,
barneignir eða hjúskap.
Sigríður Jónsdóttir, MA-nemi í mannfræði
og leikhúsgagnrýnandi.
Ólöf
Skaftadóttir
olof@365.is
0
7
-0
8
-2
0
1
5

2
3
:0
5
F
B
1
2
8
s
_
P
1
0
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
1
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
5
A
E
-2
2
C
0
1
5
A
E
-2
1
8
4
1
5
A
E
-2
0
4
8
1
5
A
E
-1
F
0
C
2
8
0
X
4
0
0
6
B

F
B
1
2
8
s
C
M
Y
K