Fréttablaðið - 08.08.2015, Side 26

8. ágúst 2015 LAUGARDAGUR| HELGIN | 26
Ummæli Baltasars Kormáks í Föstudagsviðtali Fréttablaðsins 24. júní, þar sem hann sagðist fylgjandi kynjakvóta á
úthlutanir úr Kvikmyndasjóði, vöktu athygli. Hann lagði til að framlög til sjóðsins yrðu aukin, potturinn stækkaður
og að allt sem umfram væri færi til kvenna í kvikmyndagerð. Illugi Gunnarsson, mennta- og menningarmálaráð-
herra, sagði rökin sannfærandi, hann væri tilbúinn til þess að skoða það að setja á tímabundinn kvóta. Fréttablað-
ið tók nokkrar kvikmyndagerðarkonur tali og spurði um álit þeirra á kynjakvóta á úthlutanir úr Kvikmyndasjóði.
Er kynjakvóti í kvikmyndagerð svarið?
„Ég er algjörlega hlynnt því að
setja kynjakvóta, það er líka búinn
að vera karlakvóti í öll þessi ár. Það
bara talar enginn um það. Það er
okkar veruleiki,“ segir kvikmynda-
gerðarkonan Vera Wonder Sölva-
dóttir sem hefur leikstýrt, framleitt
og skrifað handrit að heimildar-
myndum og stuttmyndum.
„Áhorfendur hafa líka rétt á
því að sjá sögur eftir konur. Ef ég
sé mynd eftir konu og tengi við
hana þá verð ég stundum klökk.
Maður er orðinn svo vanur því að
sjá myndir eftir karla, það er bara
orðið normið.“
Vera fagnar umræðunni sem átt
hefur sér stað undanfarið og segir
mikilvægt að opna hana og nýta
þann meðbyr sem nú er í lofti. „Ég
fagna þessari umræðu algjörlega.
Það var mjög gott að sjá stærsta
framleiðanda landsins stíga fram
og menntamálaráðherra taka
undir með honum.
Maður sér bara að þeir hafa
völd og svo er bara að sjá hvað
gerist, hvort þessu verður fylgt
eftir,“ segir hún.
„Það er alltaf verið að benda á
að konur séu ekki að sækja nógu
mikið um, þær eru alveg að sækja
um. Það væri rosalega fróðlegt að
sjá hvað þær eru að fá í peningum
á móti körlunum. Þær eru síður að
fá stóru upphæðirnar sem karl-
menn eru að fá fyrir kvikmynd í
fullri lengd. Þær eru að fá styrki
fyrir heimildarmyndum, handrita-
gerð og stuttmyndir. Miklu lægri
upphæðir,“ segir Vera.
Hún bendir á að vandinn eigi
sér dýpri rætur. Til þess að sækja
um og hljóta styrk þurfi að hafa
sterka framleiðendur á bak við sig
og að framleiðendur séu síður til-
búnir til þess að styrkja verkefni
kvenna þar sem fá dæmi séu um
að þær fái styrki fyrir myndum í
fullri lengd. „Kynjakvóti væri þá
bara í nokkur ár á meðan þetta
væri að lagast. Þá myndu fram-
leiðendur kannski fara að hugsa
pottinn miklu stærri og sækja
í verk fyrir konur af því að þeir
sæju að þeir gætu hugsanlega
fengið peninga fyrir verkefnun-
um.“
Sjálf segist Vera hafa fund-
ið fyrir þessu í sínu starfi. „Það
er bara glerveggur sem maður
gengur á, maður er alltaf rosa-
lega jákvæður en svo bara lend-
ir maður í því að ganga á þennan
glervegg.“
Hefur verið karlakvóti í öll þessi ár
Fagnar umræðunni sem átt hefur sér stað undanfarið og mikilvægt að opna hana.
„Mér finnst kynjakvóti vera
úrræði sem á að nota í neyð. Það
er ekki hugmynd sem nokkurri
konu eða karli myndi hugnast sem
einhver aðgerð eða ósk í eðlilegu
ástandi,“ segir Þóra Tómasdóttir
kvikmyndagerðarkona og bætir
við: „Og ég held að það eigi við í
kvikmyndageiranum á Íslandi. Að
hlutföllin séu óeðlileg, körlum í
hag.“
Þóra hefur meðal annars gert
heimildarmyndina Stelpurnar
okkar og stuttmyndina Ef sem
keppti í stuttmyndaflokki á kvik-
myndahátíðinni RIFF í fyrra.
Þóra tekur ekki undir það að
kynjakvóti sé niðurlægjandi fyrir
konur, heldur telur hann neyðar-
úrræði líkt og áður kom fram.
„Eins og Dagur Kári hefur sagt
að kynjakvóti sé niðurlægjandi
fyrir konur, getum við líka spurt
hvort það fyrirkomulag sem er
í dag – við erum með og höfum
verið með fúnkerandi karlakvóta
á Kvikmyndasjóð Íslands – sé ekki
niðurlægjandi. Það hlýtur að vera
niðurlægjandi fyrir alla.“
Þóra segist ekki sjá neinar
skelfilegar afleiðingar af því að
setja kynjakvóta á í einhvern tíma
og með því þvinga fram breyting-
ar sem verða að eiga sér stað.
„Mér finnst líka frábært að ref-
irnir í bransanum eins og Balti
og Dagur Kári og fleiri taki þátt
í umræðunni og viðurkenni vand-
ann. Þeir eru algjörlega búnir að
gera það og það er frábært,“ segir
hún og heldur áfram: „Svo eru
bara til óþolinmóðar týpur eins
og ég sem skilja ekki hvers vegna
ekki megi grípa til aðgerða þegar
búið er að viðurkenna vandann.“
Þóra segir að vegna þess hvernig
ástandið sé kjósi hún fremur að
gera myndir á eigin spýtur og án
styrkja. „Þrátt fyrir að þetta sé
eins og það er þá þaggar það ekk-
ert niður í kvikmyndagerðarkon-
um. Þær halda alveg áfram að gera
kvikmyndir. Við erum alveg vopn-
aðar kvikmyndatökuvélum þó að
við séum ekki styrktar í botn.“
Vopnaðar kvikmyndatökuvélum
Spyr hvort fyrirkomulagið í dag sé ekki meira niðurlægjandi en tímabundinn kynjakvóti.
„Umræðan er búin að vera mjög
áhugaverð en í tilraun til að valda
ekki almennum ótta ættum við
kannski frekar að kalla nauðsyn-
legar aðgerðir almenna skynsemi
en ekki kynjakvóta. Það er veru-
leg skekkja og það þarf að leiðrétta
hana,“ segir Elísabet Ronaldsdótt-
ir klippari.
Elísabet hefur klippt myndir á
borð við Contraband, Inhale og
Mýrina og hennar síðasta verkefni
var myndin John Wick í leiksstjórn
Davids Leitch og Chads Stahelski
með Keanu Reeves í aðalhlutverki.
„Þetta er ekki flókið mál. Þar
sem er vilji þar er geta og nú þurf-
um við bara að sýna vilja í verki,“
segir hún og bætir við: „Ég er opin
fyrir öllum aðgerðum til lausnar
og er sammála þeim sem koma
fram og segja að þetta sé ekki nóg
að setja kynjakvóta,“ segir Elísa-
bet og bætir við að vandinn eigi
sér dýpri rætur, en kynjakvóti á
úthlutanir Kvikmyndasjóðs myndi
hvetja kvikmyndafyrirtæki í land-
inu til þess að sýna verkefnum
kvenna meiri áhuga.
Elísabet segir að það eigi að vera
kappsmál að heyra fleiri raddir í
kvikmyndagerð, raddir kvenna,
og er hún ekki þeirrar skoðunar að
það sé niðurlægjandi fyrir konur
að setja kynjakvóta á úthlutanir
sjóðsins.
„Það er mjög riddaralegt að hafa
áhyggjur af virðingu kvenna. Ég
sem kona, og ég get auðvitað ekki
svarað fyrir allar konur, sé enga
niðurlægingu í því,“ segir hún og
heldur áfram: „Hins vegar finnst
mér þessi beygla niðurlægjandi
fyrir kvikmyndagerð sem vill telja
sig framsækið og ögrandi listform
og þar á heiður okkar sem kvik-
myndagerðarmanna að liggja.“
Hún segist sammála því að bestu
verkin eigi að fá brautargengi en
bendir á að það sé huglæg skoð-
un hvað sé best og hún sé lituð af
mörgum þáttum. „Einnig er nauð-
synlegt fyrir okkur, eins og strák-
ana, að fá að gera mistök og klikka.
Það er eitthvað sem almenningur á
rétt á að við fáum tíma til að gera.
Þannig sköpum við listaverk, þau
þróast í gegnum mistökin sem við
gerum,“ segir Elísabet.
Veruleg skekkja sem leiðrétta þarf
Þykir ekki niðurlægjandi fyrir konur að setja kynjakvóta á úthlutanir Kvikmyndasjóðs.
„Að vel íhuguðu máli finnst mér
hálfhastarlegt að setja kynja-
kvóta á list. Það væri til dæmis
absúrd að setja kynjakvóta á
ljóðaskrif,“ segir Guðný Hall-
dórsdóttir, leikstjóri og hand-
ritshöfundur, sem unnið hefur
að fjölda kvikmynda.
„Það skrítnasta við þetta allt
saman finnst mér að við séum
komin í þessa umræðu um kynja-
kvóta og það segir manni að þeir
sem hafa stjórnað úthlutunum
síðustu tíu, fimmtán ár eru ekki
alveg með á nótunum árið 2015,“
segir hún og segir það bagalegt
að loka fyrir hluta af menningar-
sögu landsins.
„Ég myndi segja að þeir væru
frekar staðnaðir og þeir þurfa að
lifa við það til æviloka að hafa
lokað fyrir hluta af menningar-
sögu okkar í öll þessi ár, þar sem
raddir kvenna eru stoppaðar af
og þeirra sýn á söguna og sam-
félagið er ekki með undanfarin
tíu ár má segja,“ segir hún.
Hún segist vera búin að fá nóg
af kvikmyndum sem fjalla um
sálræn áföll karla.
„Fyrir mitt leyti verð ég að
segja að ég get ekki horft á
fleiri myndir tala um eitthvað
innbyggt tráma sem einhver
karlmaður ber í höfði sér, ég er
alveg búin að fá nóg af þeim og
finnst mælirinn fullur af svona
karllægum sjónarmiðum,“ segir
hún og bætir við: „Það sjá bara
allar konur, konur sem eru
hættar að fara í bíó. Þær nenna
ekki að sjá fleiri afstöðulausar
konur sem þeim er alveg sama
um. Þær eru búnar að fá leið á
tráma karla.“
Hún segir nóg komið af því að
sjónarmið helmings þjóðarinnar
séu þögguð niður á hvíta tjaldinu.
„Það er kannski það sem þarf
að drengirnir í bransanum opni
á sér þverrifuna og það er ágætt
að fólk taki við sér. Því þetta var
orðið nokkuð gott af þögn kvenna
og sjónarmiða þeirra í svona
mörg ár. Við vorum skildar eftir
og það er ljótt. Við erum helm-
ingur af áhorfendum og helm-
ingurinn af þjóðinni. Takk samt
strákar að greiða götu okkar,
óafvitandi,“ segir hún að lokum.
Nóg af tráma karla
Þykir bagalegt að loka fyrir hluta af menningarsögunni.
„Sama hvort það er er kallað
kynjakvóti eða jafnréttisáætlun,
það þarf einhverjar aðgerðir til
að breyta þessu hratt,“ segir Dögg
Mósesdóttir, leikstjóri og formað-
ur WIFT, samtaka kvenna í sjón-
varpi og kvikmyndum á Íslandi.
Dögg segir konur standa sterk-
ar þegar komi að heimildar- og
stuttmyndum en töluvert halli á
þær þegar komi að kvikmyndum
í fullri lengd.
„Það er svo margt sem spilar
inn í, ekki bara það að konur séu
ekki nógu duglegar að sækja um.
Margt sem dregur úr þeim í ferl-
inu. Þær þurfa að hafa framleið-
anda á bak við sig sem treystir
þeim og trúir þeim,“ segir Dögg.
Dögg segir mikilvægt að auka
meðvitund á öllum stigum í brans-
anum og búa til umhverfi fyrir
konur í kvikmyndagerð. „Fram-
leiðslufyrirtækin þurfa að vera
meðvituð um það að taka inn
konur reglulega og gefa þeim
tækifæri til þess að þjálfast upp
til þess að geta gert mynd í fullri
lengd,“ segir hún og bætir við að
einnig þurfi að auka meðvitund í
kvikmyndaskólum. „Í kvikmynda-
skólum er allt öðruvísi nálgun á
stelpur þegar það er verið að
hvetja þær til að sækja um heldur
en stráka. Þeim finnst þetta vera
heimur sem þær tilheyra ekki,
vegna þess að þær eiga sér svo
fáar fyrirmyndir.“
Dögg er ánægð með vakn-
inguna og umræðuna sem átt
hefur sér stað undanfarið. „Ég er
bara mjög ánægð með að það sé
einhver vakning núna, hjá körl-
unum líka. Mér finnst bransinn
vera að vakna og viðurkenna
vandamálið.“
Hún segir að ekki megi van-
meta mikilvægi sjónrænna miðla.
„Sjónrænir miðlar eins og kvik-
myndir og sjónvarp eru stanslaust
að senda skilaboð til kvenna um
að þær séu ekki fullgildir meðlim-
ir samfélagsins. Við sjáum þær
sjaldan í hlutverkum forseta og
stjórnmálamanna,“ segir hún og
bætir við að kvenréttindabarátt-
unni sé oft líkt við baráttu minni-
hlutahópa. „Það virðist gleymast
að við erum helmingur mann-
kyns, því birtingarmynd kvenna í
kvikmyndum sendir þau skilaboð
að við séum minnihlutahópur.“
Hún segist á þeirri skoðun að
tímabundinn kynjakvóti gæti
verið góð leið til að leiðrétta þessa
skekkju. „Þetta gæti verið mjög
fljótleg leið til að breyta sam-
félaginu í heild. Eins og Geena
Davis sagði: If she can see it, she
can be it.“
Bransinn er að vakna
Mikilvægt að búa til umhverfi fyrir konur í kvikmyndagerð.
Gyða Lóa
Ólafsdóttir
gydaloa@frettabladid.is
Það er kannski
það sem þarf að
drengirnir í bransanum
opni á sér þverrifuna
og það er ágætt að fólk
taki við sér.
Svo eru bara
til óþolinmóðar týpur
eins og ég sem skilja ekki
hvers vegna ekki megi
grípa til aðgerða þegar
búið er að viðurkenna
vandann.
0
7
-0
8
-2
0
1
5

2
3
:0
5
F
B
1
2
8
s
_
P
1
0
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
1
0
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
2
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
8
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
5
A
E
-3
1
9
0
1
5
A
E
-3
0
5
4
1
5
A
E
-2
F
1
8
1
5
A
E
-2
D
D
C
2
8
0
X
4
0
0
8
A

F
B
1
2
8
s
C
M
Y
K