Tímarit Máls og menningar - 01.03.1996, Síða 20

samhengi hefur Heaney oít vitnað í aðferð bandaríska skáldsins Robert
Frost, sem vildi alltaf leyfa ljóðinu að tala fyrir sig: „eins og ísmoli á heitri
hellu, verður ljóðið að hreyfast á sinni eigin bráðnun“8 — en það er einmitt
það sem Heaney reynir að gera í þessari bók. Kvæðin í Wintering Out eru
yfirleitt dularfull og ‘mjúk’. Þau gefa ýmislegt í skyn án þess að leiða lesand-
ann í vissa átt. Hins vegar er það í þessari bók sem Heaney skrifar fyrst um
fórnarlömbin sem fundust í mýrlendinu í Tollund á Jótlandi. Bók RV. Globs
sem birtist árið 1950 og hét The Bog People hafði mikil áhrif á Heaney: „Ég
sá Tollund manninn í bókinni,“ sagði Heaney, „en hann minnti mig á gamla
frændur mína og forfeður sem eitt sinn gengu um sveitina hér á írlandi."9
Og það fer ekki á milli mála að Heaney er að bera saman ofbeldiskennda
helgisiði í Danmörku fyrir nokkrum öldum og ofbeldi nútímans á írlandi.
í fjórðu bók sinni, North (gefm út 1975), sem íslendingum er best kunnug,
gengur Heaney mun lengra í lýsingunum á svokölluðu mýrarfólki („bog
people“). Hér finnum við ljóðin „Bone Dreams“, „Bog Queen“, „The Grau-
balle Man“, „Punishment“, „Strange Fruit“ og fleiri kvæði sem vísa til bókar
Globs og votta um samúð Heaneys með þessum fórnarlömbum sem senni-
lega voru drepin í sambandi við einhverskonar frjósemishátíð. Það sem er ef
til vill athyglisverðast við ‘mýrarkvæðin’ er ekki aðeins ofbeldið og hrylling-
urinn, heldur eitthvað kynferðislegt. í „Punishment“, til dæmis, segir skáldið
á einum stað, „áður en þér var refsað varstu ljós á hár, holdgrönn, og
tjörusvart andlit þitt frítt“, en skömmu seinna segir hann „ég elska þig
næstum“.10 Hann viðurkennir að það sé eitthvað sjúklegt við þetta allt saman
með línum eins og „Ég er gægjugaurinn lymski beraðra, barkaðra heilafell-
inga þinna“.H En í lokin viðurkennir hann annað ennþá mikilvægara — að
hann hefði sennilega ekkert gert þótt hann hefði verið viðstaddur þegar
henni var sökkt í kviksyndið, og vísar til meðferðar sem konur síðari tíma
hafa mátt þola: „Ég — sem stóð dumbur/ er svipvísar systur þínar,/ í
sigurkufli úr tjöru,/ grétu við grindur,/ ég, sem tæki undir síðara vandlæting/
en skildi þó ættflokksins/ útvegnu, nærkvæmu hefnd“.12
Hér eins og víðar sýnir Heaney okkur að hann getur ekki tekið afstöðu í
slíkum málum. Þessi hugmynd kemur hvergi sterkar fram en í kvæðinu
‘Whatever you say, say nothing’. I þessu kvæði er hann nýkominn af fundi
við breskan blaðamann sem vill fá fréttir af Irlandi, en Heaney vill ekkert
segja: „slæmar fréttir eru ekki lengur fréttir þar“. Seinna í ljóðinu viðurkennir
hann að hann sé í rauninni orðlaus og geti ekkert sagt af viti um ástandið.
Breski herinn og Orangemen (norður-írsku mótmælendurnir) eru með
valdið og þar er alltaf hættulegt að opna munninn. Best er að þegja. En það
er einnig kaldhæðnislegt því að Heaney er auðvitað ekki að þegja hér.
10
TMM 1996:1