Morgunblaðið - Sunnudagur - 18.01.2015, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18.1. 2015
Menning
Þ
etta var hressandi ganga svona í
morgunsárið! Manni líður næstum
eins og hetju eftir að hafa brotið
sér leið gegnum veðurhaminn,“
segir Mikkel Harder þegar hann
gengur inn í anddyri Norræna hússins þar
sem við höfðum mælt okkur mót einn kaldan
og vindasaman janúarmorgun. Harder tók við
stöðu forstjóra Norræna hússins í ársbyrjun
til næstu fjögurra ára. Mikkel Harder fæddist
í Danmörku árið 1967. Hann nam leiklist hjá
Philippe Gaulier og Monicu Pagneux í París
og lauk síðan leikaraprófi frá The London
Academy of Music and Dramatic Art
(LAMDA). Hann hefur starfað sem leikari og
leikstjóri m.a. í Danmörku, Færeyjum, Bret-
landi, Frakklandi, Finnlandi og Þýskalandi, en
alls hefur hann komið að rúmlega tuttugu
sýningum. Árið 1994 stofnaði hann í samvinnu
við Martin Tulinius og Peter Busch Jensen
leikhúsið Kaleidoskop á Nørrebro í Kaup-
mannahöfn og var leikhússtjóri til 2000 þegar
hann gerðist yfirmaður útvarpsleikhúss Dan-
marks Radio (DR) til þriggja ára. Á árunum
2004 til 2008 var hann yfirmaður leikara-
deildar Konunglega leikhússins í Kaupmanna-
höfn. Í framhaldinu var hann til skamms tíma
stjórnandi Kvikmyndahátíða Kaupmannahafn-
ar. Frá árinu 2011 hefur hann verið verk-
efnastjóri hjá Miðstöð fyrir menningu og þró-
un á vegum danska utanríkisráðuneytisins.
Af hverju sóttir þú um stöðu sem forstjóri
Norræna hússins?
„Á námsárum mínum gaf það mér mjög
mikið að búa erlendis og fá tækifæri til að
kynnast og verða hluti af samfélaginu á annan
hátt en hægt er þegar maður kemur sem
ferðamaður. Eftir nokkurra ára starf í Bret-
landi sneri ég til Danmerkur og hef búið þar
og starfað sl. tuttugu ár. Mér fannst spenn-
andi að fá tækifæri til að nýta langa starfs-
reynslu mína og menntun í nýju landi. Auk
þess finnst mér mjög heillandi að kynnast
nýju landi alveg frá grunni, því það auðgar líf
manns og víkkar sýnina.
Að mínu mati eiga Norðurlandaþjóðirnar
mjög margt sameiginlegt þó við séum líka
býsna ólík,“ segir Harder og bendir á að lík-
indin sjáist best í fjarlægð og munurinn í ná-
lægð. „Í samstarfi Norðurlandanna finnst mér
lykilatriði að eiga sér fundarstað þar sem við
getum kynnst hvert öðru og skoðað hvað við
getum lært hvert af öðru. Og Norræna húsið í
Reykjavík er frábært hús til að hitta fólk og
kynnast annarri menningu. Hér er frábært
bókasafn og tónleikasalur sem býður stærðar
sinnar vegna upp á mikla nánd milli flytjenda
og áhorfenda,“ segir Harder og tekur fram að
hann hafi heillast strax af Norræna húsinu
þegar hann heimsótti það fyrst fyrir um 15
árum. „Þá kom ég hingað um miðjan vetur til
að taka þátt í tveggja daga ráðstefnu. Ég man
að ég hugsaði hversu fallegt húsið væri og að
gaman væri að koma hingað aftur,“ segir
Harder og tekur fram að hann hafi í haust
sem leið síðan fengið tækifæri til að kynnast
starfsfólkinu áður en endanlega var gengið frá
ráðningunni.
„Ég fann strax hversu góður andi er hér í
húsinu og frábær starfsandi. Þá endanlega
sannfærðist ég um að það væri rétt skref að
sækja um þessa stöðu þrátt fyrir að það kalli
á fjarbúð sem ég hef aldrei prófað áður til
lengri tíma en nokkurra vikna í senn,“ segir
Harder, en sambýlismaður hans til sl. níu ára
býr í Kaupmannahöfn þar sem hann starfar
sem skipulagsfræðingur.
Hver er framtíðarsýn þín fyrir Norræna
húsið og starfsemi þess?
„Allra fyrst finnst mér mikilvægt að skilja
húsið og möguleika þess í samspili við sam-
félagið sem heild. Í því skyni hleypti ég í jan-
úar af stað fundaröð með starfsfólkinu þar
sem til umræðu og skoðunar eru tíu þemu á
jafnmörgum fundum. Við skoðum t.a.m.
hvernig við nýtum vinnutímann og fjármuni
hússins. Að mínu mati er ekki vænlegt fyrir
einhvern utanaðkomandi að storma inn og
setja stefnuna án þess að skilja samhengið,
söguna og möguleikana. Auk þess er ég sann-
færður um að útkoman verði miklu betri ef
allir starfsmenn eiga aðkomu að stefnumót-
unarvinnunni,“ segir Harder og tekur fram að
það sé sér ekki keppikefli að hans hugmyndir
verði ofan á. Mikilvægast sé að bestu lausn-
irnar komist til framkvæmda.
„Hingað kemur alls kyns fólk, jafnt ein-
staklingar sem komið hafa hingað reglulega í
30 ár og útlendingar sem aldrei hafa komið
hingað áður. Sumir koma hingað til að ná sér
í bók á bókasafninu, drekka einn kaffibolla og
spjalla við góðan vin meðan aðrir koma til að
skoða arkitektúr hússins og taka myndir. Enn
aðrir koma til að fræðast um Norðurlöndin.
Við höfum möguleika á að vísa gestum okkar
á aðrar menningarstofnanir hérlendis þar sem
við þekkjum samfélagið og menningarlífið vel.
Við þurfum að geta opnað fleiri dyr að sam-
félaginu. Markmið okkar hlýtur væntanlega
að vera að sem flestir njóti veru sinnar í hús-
inu og fái eitthvað út úr heimsókn sinni.“
Er fjárhagsstaða hússins góð?
„Ég held að flestar menningarstofnanir
hvar sem er í heiminum þurfi að berjast
harkalega fyrir að fá fjármagn. Fjárhagsstaða
menningarstofnana á Norðurlöndum er býsna
þolanleg miðað við mörg önnur lönd. Stærstur
hluti rekstrarfjár Norræna hússins kemur frá
Norrænu ráðherranefndinni ýmist beint eða
óbeint. Ef ráðamenn veldu að skera niður og
forgangsraða fénu í önnur verkefni þá værum
við í mjög erfiðri stöðu. Mér finnst því mik-
ilvægt að skoða möguleika þess að afla meira
sjálfsaflafjár til rekstursins bæði til að við
séum ekki eins viðkvæm fyrir niðurskurði en
einnig þannig að við höfum möguleika á að
standa að fleiri og stærri verkefnum. Eins og
staðan er í dag fer stærstur hluti rekstrar-
fjárins í rekstur og viðhald hússins sem og
launakostnað. Það þýðir að það er ekki mikið
fé afgangs til að setja upp listasýningar í hús-
inu, halda tónleika og rithöfundakvöld eða
kaupa nýjar bækur fyrir bókasafnið,“ segir
Harder sem stærstan hluta starfsferils síns
hefur þurft að vera duglegur að afla fjár til
listsköpunar.
„Þegar ég tók þátt í stofnun Kaleidoskop-
leikhússins áttum við enga peninga en tókst
að virkja fólk með okkur til að láta dæmið
ganga upp. Margir sjálfstæðir listamenn halda
að fjárhagsstaðan sé alltaf miklu betri í menn-
ingarstofnunum samfélagsins og þá þurfi ekki
velta hverri krónu fyrir sér. En það er mis-
skilningur. Það voru t.d. ekki liðnir nema þrír
dagar frá því ég tók við stöðunni sem yfir-
maður útvarpsleikhúss DR þegar boð kom að
ofan um að skera þyrfti marktækt niður og
aðeins í minni deild þurfti að skera niður um
2 milljónir danskra króna. Sá niðurskurður
gerðist á minni vakt og ég var bara rétt að
byrja að setja mig inn í starfið og kynnast
samstarfsfólki mínu. Skyndilega átti ég að
taka ákvörðun um hverja þyrfti að reka og
sjálfur að reka fólk sem ég þekkti varla. Þetta
var hræðileg lífsreynsla og ég átti margar
andvökunætur,“ segir Harder sem ekki hefur
farið varhluta af gagnrýni á störf sín.
Skammaður af Ghitu Nørby
Í ársbyrjun 2006 fékk hann skammir frá stór-
leikkonunni Ghitu Nørby og árið 2009 kaus
hann að víkja sem stjórnandi Kvikmyndahá-
tíða Kaupmannahafnar eftir gagnrýni undir-
manna sinna. „Ef maður tekur að sér áber-
andi stjórnunarstöðu þá eru litlar líkur á því
að maður verði vinsæll. Stjórnunarstöðum
fylgir sú ábyrgð að velja og hafna sem skapar
oft litlar vinsældir í listheiminum þar sem að-
eins lítið brot listamanna kemst í gegnum nál-
araugað með verk sín og hæfileika,“ segir
Harder og bendir á að hann hafi fullan skiln-
ing á því að Nørby var ósátt hjá Konunglega
leikhúsinu á sínum tíma. „Til að gera langa
sögu stutta þá þurfti að aflýsa sýningunni
Indenfor murene þar sem Ghita lék eitt aðal-
hlutverkanna þegar mótleikari hennar lést í
búningsherbergi sínu fimm mínútum áður en
önnur sýning átti að hefjast,“ segir Harder og
rifjar upp að með uppfærslunni hafi átt að
fagna 50 ára afmæli leikkonunnar. „Vegna
veikinda þurfti í framhaldinu að aflýsa annarri
uppfærslu þar sem hún átti einnig að fara
með stórt hlutverk og þá beið hennar aðeins
lítið aukahlutverk í þriðju uppfærslunni á af-
mælisári hennar, sem henni þótti vitanlega
gremjulegt og ræddi hún þessi vonbrigði sín í
stóru blaðaviðtali. Þessi uppákoma kenndi
mér að mikilvægt er að svara gagnrýni strax í
fjölmiðlum í stað þess að freista þess að fjöl-
miðlafár gangi yfir,“ segir Harder og tekur
fram að hann hafi kvatt Konunglega leikhúsið
sáttur tveimur árum síðar eftir lærdómsríkan
tíma.
„Hvað Kvikmyndahátíðina varðar var ég
beðinn að taka við stjórnartaumum á nýrri
hátíð sem til varð þegar stjórnmálamenn
ákváðu að fjórum ólíkum kvikmyndahátíðum
skyldi steypt saman í eina gegn vilja bæði
fyrri stjórnenda og stjórna. Menntamála-
ráðherra hét því að nýja hátíðin fengi auka-
fjárveitingu upp á 10 milljónir danskra króna,
sem skilaði sér aldrei. Fljótlega eftir að ég
tók við stóð ég því frammi fyrir 2 milljóna
króna tapi á rekstrinum og sá þann kostinn
einan að skera niður launakostnað sem féll
auðvitað ekki í góðan jarðveg. Í framhaldinu
sakaði samstarfsfólk mitt mig um að ferðast á
eigin vegum á kostnað hátíðarinnar sem var
ekki rétt,“ segir Harder sem valdi þá að
hætta.
Þú nefnir bakgrunn þinn innan leiklistar.
Max Dager, forveri þinn í starfi, hafði einnig
bakgrunn í menningargeiranum og var m.a.
einn af stofnendum Cirkus Cirkör, en sumarið
2013 stóð Norræna húsið fyrir stórri sirkus-
listahátíð í Vatnsmýrinni. Munu notendur
Norræna hússins verða varir við leiklistarbak-
grunn þinn með einhverjum hætti?
„Það er hreint ekki markmið mitt að breyta
Norræna húsinu í leikhús. En auðvitað er
maður mótaður af fortíð sinni, menntun,
starfi, starfsumhverfi og samfylgdarfólki í líf-
„Hjarta Norræna hússins er bókasafnið
og textar eru miðlægir í þessu húsi. Mér
fyndist spennandi ef hægt væri að gera
meira af því að miðla textum á marg-
víslegri hátt,“ segir Mikkel Harder.
„Ótrúlega
heppinn“
MIKKEL HARDER TÓK VIÐ STÖÐU FORSTJÓRA NORRÆNA HÚSSINS Í ÁRS-
BYRJUN. HANN SEGIR SPENNANDI AÐ FÁ TÆKIFÆRI TIL AÐ NÝTA LANGA
STARFSREYNSLU SÍNA OG MENNTUN Í NÝJU LANDI.
Silja Björk Huldudóttir silja@mbl.is