Morgunblaðið - 04.05.2015, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 4. MAÍ 2015
Í geislabrotum Þessi laglega lipurtá brá sér í tónlistarhúsið Hörpu á dögunum og tiplaði einbeitt og varfærin niður stigann í gegnum ljósbrot frá glerhjúpnum sem umlykur bygginguna.
Árni Sæberg
Innleiðing rafrænna
skilríkja, þar sem rík-
isvaldinu var beitt til
að koma tugum þús-
unda einstaklinga í
viðskipti við fyrirtækið
Auðkenni, orkar veru-
lega tvímælis og hefur
verið gagnrýnd að
undanförnu. Skilríkin,
sem fólk getur notað í
snjallsímunum sínum,
voru ókeypis í fyrstu en Auðkenni
hefur síðan gefið út að farið verði
að rukka fyrir þau. Forsvarsmenn
fyrirtækisins hafa gefið út að þeir
muni ekki rukka einstaklinga. Það
blasir þó við að á endanum munu
neytendur bera kostnaðinn vegna
útgáfu og notkunar skilríkjanna.
Athyglin hefur einkum beinzt að
því að neytendum hafi, í krafti lof-
orðs um skuldaleiðréttingu, verið
smalað í viðskipti við einkafyrirtæki
sem í raun hefur einokunarstöðu í
útgáfu rafrænna skilríkja. Ferlið er
þó ekki síður gagnrýni vert vegna
þess hvernig fyrirtækjum var
þröngvað í viðskipti við Auðkenni,
hversu illa ferlið var undirbúið og
hversu neikvæð áhrif það hefur á
frjálsa samkeppni.
Samkeppnishindranir
Auðkenni, sem er í eigu við-
skiptabankanna og Símans, hefur
lengi verið í samvinnu við stjórn-
völd um þróun rafrænna skilríkja
og rafrænna undirskrifta. Fyr-
irtækið hefur þó engan einkarétt á
að veita slíka þjónustu eða þróa
lausnir henni tengdar.
Önnur fyrirtæki hafa
átt slíkar lausnir til-
búnar en fengu þó til
dæmis ekki að bjóða í
uppsetningu lausnar
til rafrænnar undirrit-
unar á vef ríkisskatt-
stjóra; um hana var
gengið til samninga
við Advania og Auð-
kenni án útboðs.
Af hálfu Auðkennis
hafa bæði verið í boði
rafræn skilríki í snjall-
síma og á plastkortum. Við fram-
kvæmd skuldaleiðréttingarinnar
kom í ljós að plastkortin virkuðu
ekki sem skyldi hjá þeim tugum
þúsunda netnotenda sem nota net-
vafra frá Apple; ekki var hægt að
nota þau til að samþykkja skulda-
leiðréttinguna af því að rafræna
undirskriftin virkar ekki. Þetta
staðfestu tæknimenn ríkisskatt-
stjóra. Auðkenni bauð jafnframt
upp á sjálfsafgreiðslu fyrir skilríki
á síma á vefnum. Sú þjónusta virk-
ar ekki hjá þeim sem nota stýri-
kerfi frá Apple. Fyrir utan þau
óþægindi sem þetta olli neytendum
er það að sjálfsögðu samkeppnis-
hindrun gagnvart söluaðilum
Apple-vara þegar torveldara er fyr-
ir notendur þeirra að nálgast op-
inbera þjónustu rafrænt en not-
endur tækja keppinautanna.
Símafyrirtækjunum var af hálfu
ríkisskattstjóra og fjármálaráðu-
neytisins gert að búa kerfi sín und-
ir innleiðingu rafrænu skilríkjanna
með afar skömmum fyrirvara. Höf-
um í huga að í þeim hópi voru
keppinautar Símans, eins af eig-
endum Auðkennis, sem hafði haft
nægan tíma til að prófa tæknilausn-
ina í samstarfi við fyrirtækið. Fjar-
skiptafyrirtækin þurftu að leggja í
gríðarlegan kostnað við að skipta
út SIM-kortum viðskiptavinanna til
þess að þeir gætu nýtt sér skulda-
leiðréttinguna. Nova ehf. þurfti að
skipta um framleiðanda SIM-korta
með ærinni fyrirhöfn og skömmum
fyrirvara.
Að minnsta kosti af tveimur
ástæðum er þetta samkeppnis-
hindrun. Annars vegar er síma-
fyrirtæki í raun stillt upp við vegg
og því sýnt fram á að það eigi á
hættu að missa viðskiptavinina ann-
að ef það býður ekki „ríkislausnina“
á rafrænni auðkenningu og undir-
skrift. Um leið er viðskiptavinum
farsímafyrirtækja torveldað að
skipta um símafyrirtæki. Til þessa
hefur verið lagt upp úr því að núm-
eraflutningur sé einfaldur og geti
átt sér stað á nokkrum mínútum.
Viðskiptavinur, sem hefur fengið
rafræn skilríki og vill skipta um
símafélag, þarf hins vegar að gera
sér ferð í bankann og láta end-
urvirkja rafrænu skilríkin á síman-
um sínum. Þetta hindrar sam-
keppni á farsímamarkaði.
Hver á að borga og
hvernig á að rukka?
Auðkenni hefur nýlega gefið út
gjaldskrá fyrir þjónustu sína. Þar
er boðað að fjarskiptafyrirtækin
verði rukkuð um 136 krónur á mán-
uði (með vsk.) fyrir hvern við-
skiptavin sem er með rafræn skil-
ríki. Það hefur raunar legið fyrir
frá upphafi að fyrirtækið hygðist
rukka fjarskiptafyrirtækin. Í ákaf-
anum við að safna viðskiptavinum
undir leiðréttingarpressunni virðist
Auðkenni hafa látið það sér í léttu
rúmi liggja þótt Nova treysti sér til
dæmis ekki til að undirgangast
samningsskilmála um gjaldtöku af
félaginu og þar með eftir atvikum
af viðskiptavinum þess. Nova benti
á að stór hluti viðskiptavina síma-
félagsins væri með svokölluð frels-
iskort og fengi enga reikninga.
Hvernig á símafélag að rukka slíka
viðskiptavini fyrir rafræn skilríki?
Er hægt að ætlast til að það beri
kostnaðinn af þeim sjálft?
Það virðist að flestu leyti eðli-
legra að viðskiptasambandið sé á
milli áskrifanda rafrænu skilríkj-
anna og Auðkennis sjálfs. Við-
skiptavinurinn fengi þá reikning frá
Auðkenni og fyrirtækið leigði pláss
á SIM-kortum fjarskiptafyrirtækj-
anna. Viðskiptavinurinn er vafa-
laust reiðubúinn að greiða fyrir
þessa þjónustu ef hann sér hagræði
og þægindi í henni. Það er að
minnsta kosti fráleitt að bankarnir,
sem með rafrænum skilríkjum hafa
sparað sér kostnað vegna auðkenn-
islykla handa viðskiptavinum sín-
um, velti honum beina leið yfir á
fjarskiptafyrirtækin.
Í gjaldskrá Auðkennis er sömu-
leiðis boðað að þjónustuveitendur,
þ.e. fyrirtæki og stofnanir sem nýta
lausn fyrirtækisins til að láta við-
skiptavini sína auðkenna sig, verði
rukkaðir um 500.000 krónur á mán-
uði fyrir þjónustuna. Það er miklu
hærri upphæð en keppinautar Auð-
kennis bjóða sumir hverjir fyrir
svipaða þjónustu, en gjaldskráin er
hugsanlega sett fram í trausti þess
að fyrirtækið hafi þegar náð yfir-
burðastöðu í krafti hinnar öflugu
smölunar viðskiptavina til þess með
dyggri aðstoð ríkisvaldsins.
Fjórar spurningar
Hægt væri að rekja í talsvert
lengra máli ágalla á þeirri leið við
innleiðingu rafrænna skilríkja sem
ríkisvaldið beitti sér hart fyrir, í
þágu fyrirtækis í eigu bankanna og
Símans. Það er samt ekki of seint
að vinda ofan af vitleysunni. Að lok-
um er ekki fráleitt að setja fram
fjórar spurningar til Auðkennis og
eigenda þess:
1. Hvað mun kosta fyrirtæki og
stofnanir að nýta sér möguleika á
auðkenningu viðskiptavina? Eru
sex milljónir á ári hið raunverulega
verð?
2. Hvernig hyggst Auðkenni
semja við fjarskiptafyrirtæki vegna
áskrifenda í fyrirframgreiddri þjón-
ustu?
3. Stendur til að áskrifandinn
eigi skilríkin og geti haft þau með
sér á milli símafyrirtækja með ein-
faldri tilkynningu, t.d. á vef Auð-
kennis?
4. Munu bankarnir opna fyrir
fleiri auðkennislausnir en frá sínu
fyrirtæki í heimabönkum sínum?
Eftir Ólaf
Stephensen » Það blasir þó við að
á endanum munu
neytendur bera kostn-
aðinn vegna útgáfu og
notkunar skilríkjanna.
Ólafur Stephensen
Höfundur er framkvæmdastjóri
Félags atvinnurekenda.
Meingölluð innleiðing rafrænna skilríkja