Morgunblaðið - 09.06.2015, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚNÍ 2015
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Margar ær hafa drepist í vor á bæjum
á Vesturlandi, ekki síst í Borgarfirði.
Ekki er óalgengt að 20-30 ær hafi
drepist en dæmi eru um að allt upp
undir 100 hafi drepist á einstaka bæ.
Talið er að léleg hey frá síðasta sumri
valdi þessum vanhöldum og að bænd-
ur hafi ekki áttað sig á stöðunni fyrr
en of seint.
Ekki er mikið um að dýralæknar
séu kallaðir á vettvang þegar ær
drepast en Margrét Katrín Guðna-
dóttir, dýralæknir í Borgarnesi, segir
að töluvert sé hringt. „Ég heyri það
frá mörgum bæjum að féð sé ekki að
fóðrast, það veslist upp og drepist.“
Hún segir eitthvað að heyjunum en
ekki sé nógu mikið vitað um hvað það
sé. Bændur hefðu þurft að láta rann-
saka heysýni síðasta haust til að geta
gripið til mótvægisaðgerða í tíma. Þá
sé lítið hægt að rannsaka hræin nú
vegna verkfalls BHM.
Of margir misstu tökin
„Við höfum séð í vor hluti sem ekki
hefur orðið vart við í 15-20 ár,“ segir
Jón Viðar Jónmundsson, sauðfjár-
ræktarráðunautur hjá Ráðgjafarmið-
stöð landbúnaðarins. Hann segir að
heyin hafi verið miklu verra fóður en
menn hafi gert sér grein fyrir. „Því
miður voru of mörg sauðfjárbú þar
sem menn misstu tökin á þessu,“ seg-
ir Jón Viðar.
Vel voraði á suður- og vesturhluta
landsins á síðasta ári og menn báru
snemma á. Í kjölfarið kom óþurrka-
sumar þannig að sauðfjárbændur
gátu ekki slegið grasið á réttum tíma
og það spratt úr sér. Við bættist hjá
mörgum að heyin hröktust illa. Þótt
heyfengur hafi víða orðið mikill eru
heyin orkulítil og í þau virðist vanta
efni, svo sem steinefni og prótein.
Fóstrin taka til sín mikið síðustu
vikurnar fyrir burð og því þurfa ærn-
ar að vera vel fóðraðar á þeim tíma.
Margir bændur reyna að bæta upp lé-
leg hey með því að gefa kjarnfóður
með. Það hefur ekki dugað í öllum til-
vikum vegna þess hve lélegt fóður
hafði gengið hart að þeim.
Eftir því sem Jón Viðar hefur
fregnað virðast mestu vandamálin
verða í Borgarfirði og Dölum og jafn-
vel eitthvað á Snæfellsnesi.
Bóndi í Borgarfirði sem rætt var
við hafði misst 20-30 ær, meirihlutann
áður en þær báru. Einnig þoldu
nokkrar ekki að byrja að mjólka, urðu
geldar eða drápust. „Það getur verið
eðlilegt að missa nokkrar rollur en
þetta er það mesta sem ég hef lent í.“
Kuldinn bætir ekki úr skák
Vitað er um hliðstæð dæmi um
þetta og jafnvel mun verri víða um
Borgarfjörð og sunnanvert Snæfells-
nes. Eyjólfur Ingi Bjarnason, ráðu-
nautur og bóndi í Ásgarði í Dalasýslu,
kannast við lýsingar á óþurrkasumr-
inu í fyrra og bætir því við að kulda-
kaflinn sem staðið hefur síðan í lok
apríl hafi gert ástandið verra. Það eigi
sérstaklega við um bændur sem þurfi
að treysta á að koma fénu snemma út.
Hann segir að ef hluti af fénu sé
horaður, fóðrið hafi rétt dugað til við-
halds, skapist sú hætta þegar kind-
inni sé hleypt út og hún finni græna
nál að þá reyni hún að kroppa og
svelti sig frekar en að éta lélegt fóður
úr rúllum.
Brennisteinsmengun?
Margrét dýralæknir segir að einn
bóndinn hafi velt því fyrir sér hvort
brennisteinsmengun frá eldgosinu í
Holuhrauni í fyrrahaust kunni að
valda eitrun í fóðri. Hún veit ekki til
þess að það hafi verið rannsakað. Of
mikill brennisteinn í fóðri geti haft
áhrif á skepnurnar.
Páll Stefánsson, dýralæknir hjá
Dýralæknaþjónustu Suðurlands, tel-
ur að heldur meira beri á afföllum í
vor en venjulega. Ekki veit hann til
þess að sunnlenskir bændur hafi
misst ær eða lömb í stórum stíl.
Hann segir að sumir bændur séu
með léleg hey og ærnar séu því ekki
jafn vel búnar undir kalt vor og ann-
ars væri. Því reyni meira á þær.
Páll segir meiri hættu á sjúkdóm-
um við þessar aðstæður. Menn sitji
því uppi með fleiri lömb sem þurfi að
ala á mjólkurdufti.
Eyjólfur Ingi í Ásgarði segir að
kalt vor geti komið niður á bændum
næsta vetur. „Ef ekki fer að hlýna
fjótlega og gras að vaxa verður fóður
á nippinu næsta vetur. Þótt menn eigi
kannski fyrningar frá síðasta sumri
er ekki hægt að stóla á þær næsta
vetur,“ segir hann.
Ær drepast í stórum stíl
 Léleg hey eru talin ástæðan fyrir miklum vanhöldum á fé í Borgarfirði og víðar á Vesturlandi  20-30
fullorðnar ær og jafnvel fleiri drápust á mörgum bæjum fyrir og um sauðburð  Efni vantar í fóðrið
Morgunblaðið/Ómar
Harðindi Fé er víða illa fram gengið vegna orkulítilla og efnasnauðra heyja frá óþurrkasumrinu 2014.
Bændur geta átt rétt á bótum
úr Bjargráðasjóði vegna tjóns
vegna óeðlilegra affalla í bú-
stofni. Enn hafa ekki borist
tilkynningar til formanns
sjóðsins vegna kinda sem
drepist hafa í vor.
Það er hlutverk búnaðar-
deildar Bjargráðasjóðs að
bæta tjón á búfé og afurðum
þess. Sigurgeir Hreinsson,
formaður stjórnar sjóðsins,
segir að aðeins tveir bændur
hafi hringt til að spyrjast fyrir
um hugsanlegar bætur vegna
fjárdauða í vor.
Sigurgeir segir algengt að
bændur safni tjóni ársins
saman og tilkynni það í einu
lagi, og þá að hausti. Þeir
þurfi þó að gæta þess að til-
kynna ráðunauti og dýralækni
um tjón sem til dæmis verði
að vori, til að geta átt rétt á
bótum síðar.
Tekur Sigurgeir fram að
Bjargráðasjóður sé fyrst og
fremst stóráfallasjóður sem
gripið sé til þegar mikið tjón
verði. Þó geti sjóðurinn, á
meðan tekjur hans hrökkvi til,
greitt bætur vegna tjóns á
búfé og afurðum þótt í
smærri stíl sé. 14% eigin
áhætta er í bústofnstjónum
og 22% eigin áhætta í af-
urðatjónum. Sjóðurinn er
deildaskiptur og ef mikil
ásókn er í bætur hjá einni bú-
grein gæti þurft að hækka
eigin áhættu til að sjóðurinn
ráði við að bæta hluta tjóns-
ins.
Engar um-
sóknir hafa
enn borist
BJARGRÁÐASJÓÐUR
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Stjórn Krabbameinsfélags Íslands
lýsir yfir þungum áhyggjum af lang-
vinnum vinnudeilum á heilbrigðis-
stofnunum landsins. Skorar stjórn
félagsins því á deiluaðila að „gera
allt sem í þeirra valdi stendur til að
tryggja að sem fyrst verði hægt að
bjóða upp á fullnægjandi
heilbrigðisþjónustu, sem þjóðin á
rétt á,“ segir í tilkynningu frá félag-
inu.
Jakob Jóhannsson, formaður
Krabbameinsfélagsins, segir verk-
fallsaðgerðir heilbrigðisstétta hafa
valdið sjúklingum miklum áhyggj-
um og leiða. „Það eru fyrst og
fremst sjúklingarnir sem verða fyrir
áhrifum og því hvetjum við deilu-
aðila til þess að koma sér saman um
að semja sem allra fyrst,“ segir
hann.
Margir sett sig í samband
Spurður hvort sjúklingar hafi sett
sig í samband við félagið að undan-
förnu og tjáð hug sinn kveður Jakob
já við. „Þeir hafa gert það töluvert,
bæði til þess að fá ráðleggingar og
til þess að segja sína sögu. Margir
eru virkilega áhyggjufullir yfir stöð-
unni, enda hefur hún varað lengi.“
Að sögn Jakobs kvíða margir
sjúklingar framtíðinni. Velta þeir
því fyrir sér hvaða afleiðingar verk-
föllin hafa á þá sjálfa, sjúkdóminn og
meðferðina. „Fólk segir þetta hafa
haft áhrif á meðferð. Einhverjir hafa
þurft að bíða eftir niðurstöðum
rannsókna og aðrir hafa beðið eftir
því að komast í rannsóknir og sumir
þeirra bíða enn. Svo eru ýmsar með-
ferðir sem orðið hefur seinkun á,
eins og t.d. geislameðferð og að ein-
hverju leyti lyfjameðferð.“
Sjúklingar finna
fyrir áhrifunum
 Kvíði og óvissa vegna verkfallanna
Morgunblaðið/Ómar
Óvissa Sjúklingar hafa áhyggjur.
Staðfest er að hnúfubakur sem
merktur var með gervihnattasendi
10. nóvember sunnan við Hrísey og
hélt síðan í Karíbahaf heldur nú til í
Skjálfanda. Gísli Víkingsson, hvala-
sérfræðingur á Hafrannsókna-
stofnun, hafði beðið hvalaskoðunar-
fyrirtæki um að svipast um eftir
dýrinu og bar sú eftirgrennslan
fljótlega árangur. Vetrardvöl
hnúfubaksins á suðrænum slóðum
varði í um tíu daga, að sögn Gísla,
en ferðin þangað tekur 5-6 vikur.
Svamlaði um Skjálfandaflóa
Ljósmynd/Hafrannsóknastofnun